Αρχεία Ιστολογίου
Ο Φιντέλ Κάστρο για τον χριστιανισμό
«Με τις διδασκαλίες του Χριστού μπορείς να διατυπώσεις ένα ριζοσπαστικό σοσιαλιστικό πρόγραμμα, ανεξαρτήτως αν είσαι πιστός ή όχι.
Σύμφωνα με την Αγία Γραφή, τα κηρύγματα, οι παραβολές και οι σκέψεις του Χριστού έγιναν κατανοητές από ψαράδες, οι οποίοι δεν ήξεραν να διαβάζουν ή να γράφουν. Μερικές φορές λέω ότι ο Χριστός μετέτρεψε το νερό σε κρασί και πολλαπλασίασε τα ψωμιά και τα ψάρια, κι εμείς αυτό το ίδιο θέλουμε να κάνουμε εδώ – να πολλαπλασιάσουμε τα ψωμιά και τα ψάρια. Ο πλούσιος άνθρωπος, πληρώσε αυτόν που εργάστηκε για τέσσερις ώρες το ίδιο με αυτόν που εργάστηκε για οκτώ, και αυτό είναι κομμουνιστική μοιρασιά, ούτε καν σοσιαλιστική. Και ο Χριστός ακόμα, χρησιμοποίησε βία σε μια συγκεκριμένη στιγμή, όταν έδιωξε τους τοκογλύφους από το ναό. Φυσικά αργότερα εμφανίστηκαν ορισμένα ρεύματα που δεν είχαν πολύ σχέση με τον χριστιανισμό, επειδή συμμάχησαν με τους πλούσιους.
Πριν από λίγο καιρό, έλεγα στον Τσάβες, τον πρόεδρο της Βενεζουέλας -επειδή ο Ούγκο Τσάβες είναι χριστιανός και μιλά αρκετά γι’ αυτό, «Αν οι άνθρωποι με αποκαλούν χριστιανό, όχι από άποψη θρησκείας, αλλά από τη σκοπιά του κοινωνικού οράματος, διακηρύττω ότι είμαι χριστιανός.» Με βάση τις πεποιθήσεις μου και τους στόχους που επιδιώκω.»
Fidel Castro: My Life: A Spoken Autobiography, εκδόσεις Scribner, 2009, σελ. 156.
Από το 1992, οι θρησκευόμενοι, μπορούν να γίνονται μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας.
Η μετάφραση του αποσπάσματος έγινε για τις «Υπερβολές», από τον Θανάση Στυλιανόπουλο και τον Σωτήρη Μηνά.
Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι: «Αυτούς φοβόμαστε περισσότερο…»
«Επιτρέψτε μου να σας διηγηθώ ένα μικρό περιστατικό, καλοί μου κύριοι, άρχισε να λέει ξαφνικά ο Μιούσοβ μ’ ένα επιβλητικό κι εξαιρετικά αξιοπρεπές ύφος.
Στο Παρίσι, εδώ και κάμποσα χρόνια, λίγον καιρό μετά το πραξικόπημα του Δεκέμβρη*, μου ‘τυχε μια φορά, σε μιαν επίσκεψη μου σένα πολύ-πολύ σημαντικό πρόσωπο που βρισκόταν στα πράγματα, να συναντήσω έναν περιεργότατο κύριο.
Αυτό το άτομο δεν ήταν ακριβώς αστυνομικό λαγωνικό μα κάτι σαν διευθυντής μιας ολόκληρης ομάδας λαγωνικών της πολιτικής αστυνομίας, που είναι στο είδος του ένα αρκετά σπουδαίο αξίωμα. Βρίσκοντας λοιπόν την ευκαιρία έπιασα απ’ τη μεγάλη μου περιέργεια κουβέντα μαζί του. Κι επειδή αυτός δεν είχε έρθει σαν γνώριμος μα σαν υφιστάμενος για να κάνει κάποιαν αναφορά, μού ‘κάνε την τιμή, βλέποντας πως ήμουνα δεχτός στου προϊσταμένου του, να μου μιλήσει με κάποιαν ειλικρίνεια, εννοείται βέβαια ώς ένα ορισμένο σημείο, δηλαδή, για να το πω καλύτερα, ήταν μάλλον ευγενικός παρά ειλικρινής, όπως ακριβώς, ξέρουν νά’ ναι ευγενικοί οι Γάλλοι, πολύ περισσότερο μάλιστα γιατί έβλεπε στο πρόσωπο μου έναν ξένο.
Όμως εγώ τον κατάλαβα καλά. Μιλούσαμε για τους σοσιαλεπαναστάτες. Σημειώστε πως τότε τους καταδιώκανε αυτούς.
Παραλείποντας το κύριο συμπέρασμα της κουβέντας μας θα σας πω μονάχα μια περιεργότατη παρατήρηση που έκανε κάπως, ξαφνικά αυτός ο ανθρωπάκος, σαν να του ξέφυγε.
Εμείς, είπε αυτός, ουσιαστικά δε φοβόμαστε και τόσο πολύ όλους αυτούς τους σοσιαλιστές-αναρχικούς, τους άθεους και τους επαναστάτες. Τους παρακολουθούμε και ξέρουμε το κάθετι γιαυτούς.
Όμως ανάμεσα σ’ αυτούς υπάρχουν και μερικοί, όχι πολλοί, εξαιρετικά ιδιόρρυθμοι άνθρωποι. Αυτοί πιστεύουν σε Θεό, είναι χριστιανοί και ταυτόχρονα είναι και σοσιαλιστές. Αυτούς φοβόμαστε περισσότερο, αυτοί είναι τρομεροί! Ο σοσιαλιστής-χριστιανός είναι φοβερότερος απ το σοσιαλιστή-άθεο.
Και τότε ακόμα απόρησα μ’ αυτά τα λόγια, μα τώρα, κύριοι μου, τα ξαναθυμήθηκα.»
Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, «Αδελφοί Καραμάζοφ»
*. Αναφέρεται στην λαϊκή εξέγερση του 1848.
Για τους «εξωγήινους» θρησκευόμενους
Υπάρχουν χριστιανοί, που έχουν επιλέξει μια ανέξοδη πορεία. Κηρύττουν μερικές ηθικιστικές διατάξεις, επιλέγουν και ένα lifestyle -αυτό του «άγιου» που διαφέρει από τον «αμαρτωλό κόσμο», και πιστεύουν πως με αυτόν τον τρόπο εκπληρώνουν το «χρέος» τους μπροστά στον Θεό. Δεν εμφανίζονται πουθενά μέσα στην κοινωνία καθώς, στην πραγματικότητα, δεν ενδιαφέρονται γι’ αυτήν. Αν ποτέ εμφανιστούν, το μόνο που ίσως να κάνουν, θα είναι να ψελλίσουν πως «ο κόσμος αυτός είναι μακριά από τον Θεό» και πως πρέπει να ακολουθήσει αυτούς τους ίδιους, για να την βγάλει καθαρή από τα επερχόμενα δεινά, αλλιώς… «καλά να πάθει»(;), ή κάτι παρόμοιο!
Οι πιο ακραίοι από αυτούς, θα κατηγορήσουν όσους χριστιανούς ασχολούνται και είναι ενεργοί μέσα στην κοινωνία, πως «έχουν διαστρέψει το νόημα της χριστιανικής πίστης», το οποίο, γι’ αυτούς, είναι τι άλλο; Μια «θρησκεία αγγέλων», που δεν θα ασχολείται με φτωχούς, πεινασμένους, καταπιεσμένους, και άλλα τέτοια… «γήινα»!
Οι αντιλήψεις αυτές, δημιουργούν θρησκευόμενους αδιάφορους, βολεμένους μέσα στην «πνευματική» τους γυάλα και μακριά από τα προβλήματα των ανθρώπων, ουσιαστικά άχρηστους για τον πλησίον τους, αλλά και για την ανθρωπότητα ολόκληρη.
Ο Ιησούς Χριστός θέτει ως κριτήρια δικαίωσης, τα εξής: “κάποιοι πείνασαν και τους δώσατε να φάνε, κάποιοι δίψασαν και τους δώσατε να πιουν, κάποιοι ήταν ξένοι και τους φιλοξενήσατε, κάποιοι ήταν γυμνοί και τους ντύσατε, κάποιοι ήταν στην φυλακή και τους επισκεφτήκατε” (Ματθ. 25:31-40).
Το να αγνοεί κάποιος εσκεμμένα τα πραγματικά και ζωτικά προβλήματα των συνανθρώπων του, για χάρη μιας ατομικιστικής «πνευματικής» νιρβάνα, δεν εμπεριέχει κάποιου είδους «πίστη» ή «εμπιστοσύνη» στο Θεό. Είναι απλώς ένα είδος στρουθοκαμηλισμού και αδιαφορίας. Η «αγάπη στον πλησίον», απαιτεί ουσιαστική δράση μέσα στην κοινωνία, και όχι πνευματική «πρέζα» μέσα σε τέσσερις τοίχους.
Εξάλλου, είναι εύκολο να κάνεις υπερπνευματικά κηρύγματα: ειδικά όταν είσαι χορτάτος και οι τσέπες σου, είναι γεμάτες! Όταν είσαι χορτάτος, μπορείς να ασχολείσαι με υψηλές ουράνιες αλήθειες, και να μην σε απασχολούν τόσο πεζά πράγματα, όπως ο αγώνας ενάντια στην αδικία και την ανισότητα, ή η αλληλεγγύη προς τους καταπιεσμένους, τους φτωχούς, και τους πεινασμένους. Όταν δε, έχεις και γεμάτες τσέπες, επιβάλλεται να διδάξεις πως ο αγώνας για μια δίκαιη κοινωνία, είναι πράγμα ανήκουστο για έναν χριστιανό!
Οι «σκαφτιάδες»
Τον 17ο αιώνα στην Αγγλία, μια ομάδα χριστιανών αγροτών, εμπνευσμένη από την οικονομική ισότητα και την άρνηση της ατομικής ιδιοκτησίας για την οποία διάβαζαν στα πρώτα κεφάλαια των Πράξεων των Αποστόλων, επιχειρεί να ανατρέψει το κοινωνικό σύστημα της εποχής της, και να καταργήσει την ιδιωτική ιδιοκτησία της γης!
Μιλάμε για το κοινωνικό κίνημα των «Σκαφτιάδων» ή «Σκαπανέων» (Diggers), το οποίο εμφανίστηκε λίγο πριν από την Αγγλική Επανάσταση του 17ου αιώνα, και εναντιώθηκε στο σύστημα το οποίο τοποθετούσε τις μεγάλες εκτάσεις της γης στα χέρια των λίγων γαιοκτημόνων.
Για τους Σκαφτιάδες, o Billy Bragg τραγουδάει το «The World Turned Upside Down», τους στίχους του οποίου σας παραθέτουμε, σε ελεύθερη απόδοση:
Το 1649 / στον λόφο του Αγίου Γεωργίου, / μια κουρελιασμένη ομάδα που ονομαζόταν «Σκαφτιάδες» / ήρθε για να δείξει την λαϊκή βούληση. / Αψήφησαν τους γαιοκτήμονες, / αψήφησαν τους νόμους. / Ήταν οι αδικημένοι που διεκδικούσαν αυτό που τους άνηκε.
«Ερχόμαστε εν ειρήνη» είπαν / «για να σκάβουμε και να σπέρνουμε. / Ερχόμαστε να δουλέψουμε τα κτήματα έχοντάς τα κοινά, / και να κάνουμε αυτήν την άγονη γη να βλαστήσει. / Αυτήν την γη που είναι διαιρεμένη / εμείς θα την κάνουμε ένα. / Έτσι θα υπάρχει / ένα κοινό ταμείο για όλους.
Την αμαρτία της ιδιοκτησίας / θα την απαξιώσουμε. / Κανένας άνθρωπος δεν θα έχει το δικαίωμα να αγοράζει και να πουλάει / την γη για ιδιωτικό όφελος. / Με κλοπές και φόνους / πήραν τη γη. / Τα περιτοιχίσματα πλέον / ξεφυτρώνουν με δικές τους εντολές.
Αυτοί φτιάχνουν τους νόμους / ώστε να μας αλυσοδένουν καλά. / Ο κλήρος, μας θαμπώνει με τον ουρανό / ή μας αναθεματίζει για την κόλαση. / Εμείς δεν λατρεύουμε / τον Θεό που υπηρετούν αυτοί. / Τον Θεό της πλεονεξίας που ταΐζει τους πλούσιους / ενώ οι φτωχοί λιμοκτονούν.
Εμείς, δουλεύουμε και τρώμε μαζί. / Εμείς, δεν χρειαζόμαστε σπαθιά. / Εμείς, δεν θα υποκύψουμε στα αφεντικά, / ούτε θα πληρώσουμε ενοίκιο στους άρχοντες. / Ακόμα είμαστε ελεύθεροι, / αν και είμαστε φτωχοί. / Όλοι εσείς οι Σκαφτιάδες, εμπρός για την δόξα! / Τώρα, εμπρός!»
Από αυτούς που είχαν περιουσίες / προήλθαν οι διαταγές. / Έστειλαν μισθοφόρους και στρατιώτες / για να εξαλείψουν τις αξιώσεις των Σκαφτιάδων. / Γκρέμισαν τα σπίτια τους / καταστρέψανε το καλαμπόκι τους. / Τους σκόρπισαν μεν, / αλλά το όραμα ακόμα πλανάται.
Εσείς οι φτωχοί πάρτε θάρρος. / Εσείς οι πλούσιοι προσέξτε. / Αυτή η γη δημιουργήθηκε ως ένα κοινό ταμείο, / ώστε να είναι μοιρασμένο σε όλους. / Όλα κοινά! / Όλος ο λαός, ένα!
Μερικές σκέψεις
Στην περίπτωση των «σκαφτιάδων», όπως και σε διάφορες ακόμα περιπτώσεις (από το κίνημα των χωρικών του Τόμας Μύντσερ, μέχρι το κίνημα της θεολογίας της απελευθέρωσης, κ.λπ.), τα «ιδεαλιστικά» στοιχεία της χριστιανικής πίστης, μπόρεσαν να λειτούργησαν θετικά, και ώθησαν συνειδήσεις προς την ριζοσπαστικοποίηση και την ρήξη με την πλουτοκρατία και το κατεστημένο που υποστήριζε τα κεκτημένα της.
Εμείς, λοιπόν, αποδεχόμαστε την, ίσως «αντιεπιστημονική» για μερικούς, αντίληψη (και εδώ ίσως να φανούμε «αιρετικοί» προς άπαντες), ότι ο κοινωνικός και πολιτικός ριζοσπαστισμός, έχει να κάνει με την θέση που παίρνει ο καθένας στο ζήτημα της ταξικής πάλης, και με τον βαθμό στον οποίον, τέλος πάντων, έχει αναπτύξει ταξική συνείδηση. Το υπόβαθρο του κοινωνικοπολιτικού ριζοσπαστισμού, σε κάποιους μπορεί να θεωρηθεί «υλιστικό», σε κάποιους άλλους «ιδεαλιστικό». Όμως, η έννοια της θρησκευτικής πίστης, δεν θα πρέπει να θεωρείται πως, σε κάθε περίπτωση, αντιδραστικοποιεί ή εμποδίζει τον ριζοσπαστισμό των λαϊκών στρωμάτων.
Σκοπός, του κομμουνιστή που έχει θρησκευτική, και ειδικά χριστιανική, πίστη και συνείδηση, θα πρέπει να είναι η ανάδειξη των γνήσιων και ριζοσπαστικών στοιχείων της πίστης, και η αντιμετώπιση των μοιρολατρικών ερμηνειών και αντιλήψεων, που πράγματι διδάσκουν υποταγή και καθιστούν μορφές της θρησκευτικής πίστης σε «όπιο του λαού».
Δεν θα πρέπει να αποτελεί στρατηγική (έστω και μακροπρόθεσμη) του Κομμουνιστικού Κόμματος, η απάλειψη της θρησκευτικής πίστης και η αποδοχή άλλων φιλοσοφικών ρευμάτων από την εργατική τάξη. Στόχος των κομμουνιστών θα πρέπει να είναι η οικοδόμηση του λαϊκού ταξικού κινήματος. Και σε αυτό το κίνημα, ο κάθε προλετάριος και ο κάθε εργάτης, οφείλει να κρατάει μία ταυτότητα, την ταξική. Και αυτήν την ταυτότητα, δεν έχει κανείς το δικαίωμα να την αμφισβητεί.
Ο 84χρονος σφακιανός παπάς που δηλώνει κομμουνιστής
«Μα πόσο ηλίθιοι είναι αυτοί που μας κυβερνούν; Έχουν πάει κατά διαβόλου αυτή τη χώρα. Το ξέρω, είναι βαρύ αυτό που λέω, αλλά δυστυχώς έτσι είναι. Καταντήσαμε να εισάγουμε τα πιο πολλά προϊόντα απ’ έξω. Ακόμα και στο Λουτρό Σφακίων, ένα τόσο δα χωριουδάκι, που δεν έχει δρόμο και πας εκεί παρά μόνο από τη θάλασσα, πουλάνε μέλι από την Αργεντινή, τη στιγμή που το δικό τους μέλι μένει απούλητο».
Η ιδιοκτησία είναι αδίκημα
Ο παπα-Γιώργης Χιωτάκης, από τα Νομικιανά Σφακίων, δεν βρίσκει λογική στο καπιταλιστικό σύστημα, που επιβάλει τους βάρβαρους νόμους της αγοράς ακόμα και στα απομονωμένα χωριά του Λιβυκού Πελάγους. Γι αυτό δηλώνει κομμουνιστής και απεχθάνεται την ιδιοκτησία όπως ο διάβολος το λιβάνι. «Η ιδιοκτησία και η κλοπή είναι ένα και το αυτό αδίκημα. Μπορεί να είσαι κηδεμόνας της γης, όχι όμως ιδιοκτήτης της. Η Ελλάδα είναι πολιτικά και οικονομικά διεφθαρμένη από τα διεθνή κεφάλαια και συμφέροντα. Τρέμω αυτούς που φορούν γραβάτα και τους σιχαίνομαι. Τα λαχεία και το χρηματιστήριο αυτοί τα κάνανε. Αυτοί που δουλώνουν σήμερα την κοινωνία έχουν ούλοι τρία διπλώματα πανεπιστημίου. Να πάνε τα διπλώματα όπου έχει αποχωρητήριο και να τα πετάξουν». Πιο πολύ κι από τους γιάπηδες με τις γραβάτες, ο παπα-Γιώργης τρέμει τους πολιτικούς, που διαφθείρουν τον λαό με τα ρουσφέτια. «Θεωρούν ότι ο λαός είναι μια κουτή μάζα που την πάει το ρέμα όπου θέλει. Εγώ που ψήφισα τον κάθε βουλευτή για να πάει στη βουλή, είναι δυνατόν να πάω σ’ αυτόν σαν διακονιάρης να του ζητήσω το ένα και το άλλο; Όποιος παραβαίνει τη συνείδησή του και ψηφίζει επειδή του έχουν κάνει ρουσφέτι είναι κακής ώρας γέννημα. Όταν ψηφίζω για να μου κάνουν ρουσφέτια είναι σαν να υπογράφω ότι είμαι δειλός και έξω πάσης παιδείας».
Η εκκλησία έχει και στραβούς
Ο παπα-Γιώργης θεωρεί ότι και η εκκλησία φέρει ευθύνη για την κακή κατάσταση που έχει βρεθεί η χώρα. «Η Ορθοδοξία δεν έχει τίποτα στραβό, μόνο στραβούς έχει. Η επίσημη εκκλησία και το επίσημο κράτος είναι δυο κατεργάρηδες, που η δουλειά τους είναι να τσακώνονται. Δυο ηλίθιοι που θα έπρεπε να συνεργαστούν για να σώσουν τη χώρα. Τους παρομοιάζω με τους θεολόγους και τους γεωπόνους, που στο μοναδικό πράγμα που μοιάζουν είναι ότι οι πρώτοι δεν έχουν ιδέα από Θεό και οι δεύτεροι από γης. Ας έρθουν οι δεσποτάδες να μου το ανατρέψουν αυτό. Είναι μόνο χριστιανικό αυτό που λέω και δεν το παίρνω πίσω, ακόμα κι αν με σκοτώσουν». Η Κρήτη, και ιδιαίτερα η περιοχή των Σφακίων, είναι ένας ιδιόμορφος τόπος, όπου οι άνθρωποι δυσπιστούν προς κάθε είδους επίσημη αρχή. Κρατάνε σε απόσταση το επίσημο κράτος και δεν εκμαιεύουν την εύνοιά του, όπως γίνεται σε άλλα μέρη της χώρας. Εκεί ισχύουν και άγραφοι νόμοι προστασίας της αξιοπρέπειας, οι οποίοι δεν συμφωνούν πάντα με τη νομιμοσύνη του επίσημου Κράτους. Γι αυτή την αξιοπρέπεια οι Σφακιανοί πολεμούν συχνά μέχρις εσχάτων, χωρίς να υπολογίζουν τις συνέπειες. Ένας τέτοιος μαχητής της αξιοπρέπειας είναι και ο παπα-Γιώργης, ο οποίος αυτοχαρακτηρίζεται ως ο τελευταίος των Μοϊκανών. «Είμαι ένας Ταλιμπάνης της εκκλησίας, που τον θάνατο δεν τον έχω για τίποτις. Όποιος φοβάται τον θάνατο δεν μπορεί να κάνει καλή πράξη, όποιος προδικάζει τη νίκη για να πολεμήσει είναι ηλίθιος. Άπαξ και πολεμώ είμαι νικητής». Η διαφορά του ξεχωριστού και σπάνιου ιερέα με τους συντοπίτες του, είναι ότι αυτός είναι λιγότερο παρορμητικός και περισσότερο προνοητικός, γνωρίσματα που χαρακτηρίζουν τους γνήσιους χριστιανούς. «Να προνοείς και όχι να μετανοείς. Όταν βγαίνεις για ψάρεμα και βλέπεις ένα καράβι να αγκυροβολεί, να σκεφτείς ότι μπορεί να πήρε σήμα ότι χαλάει ο καιρός. Είναι κακό σημάδι ότι αγκυροβόλησε. Ελάχιστοι προνοούν, δυστυχώς αυτή είναι η εικόνα του ανθρώπου στον πλανήτη».
Αντίθετος στην οπλοχρησία
Ο παπα-Γιώργης τα βάζει άγρια με την οπλοχρησία στην Κρήτη, που έχει γίνει αιτία να σκοτωθούν άδικα πολλοί άνθρωποι. «Στα τελευταία 70 χρόνια έχουν γίνει 30 φόνοι στο χωριό μου από όπλα. Τα είπα αυτά σε ένα περιοδικό, αλλά απέφυγαν να γράψουν το όνομά μου για να μην μου κάνει κάποιος κακό. Δεν φοβάμαι, όμως, να μιλήσω. Το να οπλοφορείς επιδεικτικά δεν είναι σωστό πράγμα, αλλά τολμώ να πω ότι είναι και δειλία. Το να ασκείσαι, όμως, στην τέχνη των αρμάτων είναι εθνικό καθήκον. Αυτό είναι άλλο πράγμα». Μόλις τέλειωσε τη φράση του έφυγε για λίγο και γύρισε κρατώντας ένα παλιό εγγλέζικο και παροπλισμένο τουφέκι με κομμένη την κάνη. Το κρατούσε καμαρωτά, σαν ένδειξη παλικαριάς και άρνησης συμβιβασμού με κάθε μορφής κατεστημένο. Μερικοί Σφακιανοί τον παρομοιάζουν με τον Παπαφλέσσα, αλλά αυτός αρνείται κατηγορηματικά ότι μπορεί να μοιάσει έστω και στο μικρό δαχτυλάκι αυτού του μεγάλου επαναστάτη. Υπερηφανεύεται που είναι μακρινός συγγενής του Δασκαλογιάννη από το σόι της γιαγιά του. Δεν διαφέρει καθόλου από τους πρόγονούς του, οι οποίοι κρατώντας ξεχαρβαλωμένα όπλα και σκουριασμένα αγροτικά εργαλεία, εξόντωσαν τους επίλεκτους αλεξιπτωτιστές του Χίτλερ, στη μάχη της Κρήτης το 1941. Το χωριό του, μάλιστα, ήταν κέντρο αντίστασης κατά των Γερμανών και ο ίδιος ήταν μέλος της ΕΠΟΝ.
Ασκητική μορφή
Όταν ήταν έφηβος ο παπα-Γιώργης πήγε σε μια σχολή στη Λάρισα να σπουδάσει τεχνίτης, αλλά δεν τον πήρανε γιατί ο πατέρας του ήταν κομμουνιστής. Όταν πήγε φαντάρος του στήνανε παγίδες για να εκδηλώσει ανοιχτά τα αριστερά του φρονήματα και να τον εξορίσουν στη Μακρόνησο. «Θέλησαν να με στείλουν και στην Κορέα για να πολεμήσω. Τους ρώτησα γιατί να πάω στην άκρη του κόσμου να πολεμήσω; Επειδή τα σύνορα της Ελλάδας φτάνουν μακριά, μου απάντησαν. Μπούρδες δηλαδή». Ο παπα-Γιώργης βγήκε στη σύνταξη 79 χρονών και σήμερα είναι 84 χρονών. Απέκτησε 12 κοπέλια, από τα οποία τα 11 βρίσκονται στη ζωή και το ένα έγινε άγγελος. Είναι ένας ακέραιος και καθαρός σαν γάργαρο νερό ιθαγενής της Κρήτης. Ένα σπάνιο είδος αγνού ιερωμένου, μια ασκητική μορφή, ένας αετός των Λευκών Ορέων. Μόλις φεύγαμε από το σπίτι του μας είπε να σκύψουμε, σκέπασε με το πετραχήλι τα κεφάλια μας και μας έψαλε μερικές ευχές. Ήταν σούρουπο, φυσούσε καυτός λίβας και στο βάθος φαινόταν η πανσέληνος στο Λυβικό Πέλαγος. Γιατί φύγαμε και δεν καθίσαμε για πάντα εκεί;
Aσυμβατότητα!
Υπάρχουν πράγματα που είναι ασύμβατα από την φύση τους. Επίσης, πολλές φορές, υπάρχουν διαστρεβλώσεις (ενίοτε εσκεμμένες), που επιχειρούν να εξαλείψουν την προαναφερόμενη ασυμβατότητα.
Η χριστιανική παράδοση έχει μια συγκεκριμένη στάση απέναντι στην συσσώρευση πλούτου.
Η παράδοση αυτή, έχει ως υπόβαθρο τα πανάρχαια κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης. Ο νόμος του λαού Ισραήλ είχε σαφείς διατάξεις ενάντια στην ιδιοποίηση των μέσων παραγωγής: «Η γη δεν πρέπει να πωλείται οριστικά…» (Λευ. 25:23), ενώ θέσπιζε θεσμούς όπως τα Ιωβηλαία έτη για τον ίδιο λόγο.
Επίσης, οι προφήτες διακήρυτταν με θάρρος λόγους που με σημερινούς όρους, θα μπορούσαμε άνετα να τους χαρακτηρίσουμε αντικαπιταλιστικούς: “Αλίμονο σε εκείνους που προσθέτουν στο σπίτι τους κι άλλο σπίτι κι ενώνουνε χωράφι με χωράφι, έτσι που πια να μην υπάρχει τόπος για άλλους κι αυτοί να μείνουνε οι μοναδικοί της χώρας κάτοικοι!” (Ησ. 5:8).
Αργότερα, ο Ιησούς Χριστός κράτησε ξεκάθαρη στάση απέναντι στον πλούτο και το χρήμα: “Κανείς δεν μπορεί να είναι δούλος σε δύο κυρίους· γιατί ή θα μισήσει τον ένα και θα αγαπήσει τον άλλο, ή θα στηριχτεί στον ένα και θα περιφρονήσει τον άλλο. Δεν μπορείτε να είστε δούλοι και στο Θεό και στο χρήμα.” (Ματθ. 6:24). “Είναι ευκολώτερον να περάση μια καμήλα από την τρύπα μιας βελόνας παρά πλούσιος να μπη εις την βασιλείαν του Θεού.” (Ματθ. 19:24, ΚΔΤΚ)
Η πρωτοχριστιανική κοινότητα που ιδρύθηκε από τους αποστόλους, βασίστηκε στην κοινοκτημοσύνη των πιστών, και την απόρριψη της ατομικής ιδιοκτησίας: “όλοι οι πιστοί ζούσαν σε έναν τόπο και είχαν τα πάντα κοινά· πουλούσαν ακόμα και τα κτήματα και τα υπάρχοντά τους, και μοίραζαν τα χρήματα σε όλους, ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός” (Πράξ. 2:44-45). “Όλοι όσοι πίστεψαν είχαν μία καρδιά και μία ψυχή. Κανείς δεν θεωρούσε ότι κάτι από τα υπάρχοντά του ήταν δικό του, αλλά όλα τα είχαν κοινά.” (Πράξ. 4:32). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην υπάρχει “κανείς ανάμεσά τους που να στερείται τα απαραίτητα. Γιατί όσοι είχαν χωράφια ή σπίτια τα πουλούσαν, κι έφερναν το αντίτιμο αυτών που πουλούσαν, και το έθεταν στη διάθεση των αποστόλων. Απ’ αυτό δινόταν στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του.” (Πραξ. 4:34-35).
Επίσης, ηγετικές προσωπικότητες αυτής την κοινότητας, όπως ο Ιάκωβος, είχαν ξεκάθαρη στάση απέναντι στον πλούτο: “Ακούστε με τώρα εσείς οι πλούσιοι. Κλάψτε με γοερές κραυγές για τα βάσανά σας, που όπου να ‘ναι έρχονται. Ο πλούτος σας σάπισε, και τα ρούχα σας τα ‘φαγε ο σκόρος· το χρυσάφι σας και το ασήμι κατασκούριασαν, και η σκουριά τους θα είναι μαρτυρική κατάθεση εναντίον σας και θα καταφάει τις σάρκες σας σαν τη φωτιά. Κι ενώ πλησιάζει η κρίση, εσείς μαζεύετε θησαυρούς. Ακούτε! Κραυγάζει ο μισθός των εργατών που θέρισαν τα χωράφια σας κι εσείς τους τον στερήσατε· και οι κραυγές των θεριστών έφτασαν ως τα αυτιά του παντοδύναμου Κυρίου. Ζήσατε πάνω στη γη με απολαύσεις και σπατάλες. Παχύνατε σαν τα ζώα, που τα πάνε για σφάξιμο. Καταδικάσατε και φονεύσατε τον αθώο· δε σας προέβαλε αντίσταση καμία.” (Ιακ. 5:1-6).
Στους επόμενους αιώνες, οι πατέρες της εκκλησίας, κράτησαν την αντιπλουτοκρατική παράδοση της εκκλησίας ζώσα. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, κήρυττε πως «είναι ολέθριο το πάθος της πλουτομανίας και δεν είναι με κανένα τρόπο δυνατό να πλουτίζει κανείς χωρίς ν’ αδικεί.» (PG 62:561-2)
Παρ’ όλη αυτήν την ριζοσπαστική παράδοση της χριστιανικής πίστης, το σύστημα της εκμετάλλευσης, έχουν πλασάρει στους λαούς, αντί για την παραδοσιακή ανατρεπτική χριστιανική αντίληψη, ένα μοιρολατρικό «όπιο», κατασκεύασμα των επιδιώξεών του, που διδάσκει την σιωπή μπροστά στην αδικία, την υποταγή μπροστά στην εκμετάλλευση, που υποθάλπει τον συναγελασμό των διοικούντων της εκκλησίας με τους εκμεταλλευτές πλουτοκράτες, την αποδοχή των πλουσίων ως ευσεβών ανθρώπων που ενίοτε κάνουν και «φιλανθρωπίες»!
Κι όμως, η ριζοσπαστική παράδοση της χριστιανικής πίστης, ούτε καν αυτές, τις «φιλανθρωπίες» δεν αποδέχεται από τους εκμεταλλευτές: «Ἀλλὰ κι ἂν ἀκόμη προσφέρεις ἐλεημοσύνη, ὡς προϊὸν ἀπάνθρωπης ἐκμετάλλευσης δὲν θὰ εἶναι καρπὸς τῶν συμφορῶν τῶν ἄλλων, γεμάτη δάκρυα καὶ στεναγμούς; Ἂν γνώριζε ὁ φτωχὸς ἀπὸ ποῦ προσφέρεις τὴν ἐλεημοσύνη, δὲν θὰ τὴ δεχόταν, γιατὶ θὰ αἰσθανόταν σὰ νὰ ἔμελλε νὰ γευτεῖ σάρκες ἀδελφικὲς καὶ αἷμα συγγενῶν του. Θὰ σοῦ πετοῦσε δὲ κατάμουτρα τοῦτα τὰ λόγια τὰ γεμάτα θάρρος καὶ φρονιμάδα: Μὴ μὲ θρέψεις, ἄνθρωπε, ἀπὸ τὰ δάκρυα τῶν ἀδελφῶν μου. Μὴ δώσεις στὸ φτωχὸ ψωμὶ βγαλμένο ἀπὸ τοὺς στεναγμοὺς τῶν ἄλλων φτωχῶν. Μοίρασε στοὺς συνανθρώπους σου ὅσα μὲ ἀδικίες μάζεψες καὶ τότε θὰ παραδεχτῶ τὴν εὐεργεσία σου. Ποιὸ τὸ ὄφελος, ἂν δημιουργεῖς πολλοὺς φτωχοὺς (μὲ τὴν ἐκμετάλλευση) κι ἀνακουφίζεις ἕνα (μὲ τὴν ἐλεημοσύνη); Ἂν δὲν ὑπῆρχε τὸ πλῆθος τῶν τοκογλύφων (τῶν ἐκμεταλλευτῶν γενικά), δὲν θὰ ὑπῆρχε οὔτε ἡ στρατιὰ τῶν πεινασμένων. Ἂς διαλυθοῦν τὰ ὀργανωμένα οἰκονομικὰ συμφέροντα καὶ ὅλοι θ’ ἀποκτήσουμε τὴν οἰκονομική μας αὐτάρκεια.» (Γρηγόριος Νύσσης, Κατά Τοκιζόντων)
Λοιπόν, για να ξεκαθαρίσουμε: καπιταλισμός, πλούτος, επιδίωξη της μεγιστοποίησης του κέρδους, κ.λπ., είναι πράγματα ασύμβατα με την χριστιανική πίστη και παράδοση, όσο κι αν κάποιοι θέλουν να διαστρεβλώσουν αυτό το γεγονός ή να προτείνουν εναλλακτικές με ορθάνοιχτα τα παράθυρα προς την συσσώρευση πλούτου, και εν τέλει την εκμετάλλευση ανθρώπων.
Το «ευαγγέλιο της ευημερίας»
Το λεγόμενο «Ευαγγέλιο της Ευημερίας» (ή αλλιώς «ευαγγέλιο του πλουτισμού και της υγείας»), είναι μια διδασκαλία που έχει επικρατήσει σε κάποιους σύγχρονους προτεσταντικούς κύκλους. Σύμφωνα με αυτό, η οικονομική και γενικά η υλική ευημερία, καθώς και η σωματική υγεία, είναι το θέλημα του Θεού για τους πιστούς του! Δηλαδή, στην ουσία διδάσκει πως όποιος πιστεύει πραγματικά στο Θεό, θα λαμβάνει ως ανταλλάγματα: χρήμα, αυτοκίνητα, ακίνητα, χωράφια, καλή επαγγελματική σταδιοδρομία, υγεία κλπ. Αυτό σημαίνει πως τα αντίθετα, δηλαδή η φτώχεια, η πείνα, η ανεργία κλπ, δικαιολογούνται καθώς είναι σημάδια απιστίας!
Στην πραγματικότητα αυτές οι αρρωστημένες αντιλήψεις, δεν έχουν καμία σχέση με αυτά που πρεσβεύει πραγματικά η χριστιανική πίστη. Ο Ιησούς είπε πως «είναι ευκολώτερον να περάση μια καμήλα από την τρύπα μιας βελόνας παρά πλούσιος να μπη εις την βασιλείαν του Θεού.” (Ματθ. 19:24, ΚΔΤΚ). Όμως ο καπιταλισμός, είχε ανάγκη να δημιουργήσει ένα «όπιο», κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του, το οποίο ουσιαστικά θα εξυμνούσε την «δημιουργικότητα» και την «επιχειρηματικότητα» των κεφαλαιοκρατών, θα απενοχοποιούσε τον πλούτο και γενικά την επιδίωξη του πλουτισμού, και θα μετέτρεπε την πνευματικότητα των ανθρώπων σε «monopoly». Έτσι λοιπόν, δημιούργησε μια ειδωλολατρική πίστη σύμφωνα με την οποία, οι πιστοί εξυπακούεται πως πρέπει να κατέχουν πλούτο και να είναι υγιείς.
Τι θα απογίνουν όσοι παραμένουν φτωχοί όμως; Η «Ευημερία» έχει προβλέψει και γι’ αυτό. Οι εύποροι πιστοί, θα προσφέρουν φιλανθρωπία από τον πλούτο που τους έχει «χαρίσει ο Θεός», προς όσους έχουν ανάγκη! Το «Ευαγγέλιο της Ευημερίας», δεν επιδιώκει σε καμία περίπτωση ισότητα των ανθρώπων. Το αντίθετο. Για το «Ευαγγέλιο της Ευημερίας» οι πιστοί πρέπει να είναι πλούσιοι και οι άπιστοι, φτωχοί! Καλλιεργεί την γνώριμη στον καπιταλισμό, ατομικιστική αντίληψη. Ο πιστός, δεν πρέπει να αγωνιστεί για το δίκαιο του καταπιεσμένου. Απλώς μπορεί να ταΐσει τον φτωχό (οπότε και να τον διατηρήσει εξαρτημένο).
Αυτό είναι το «Ευαγγέλιο της Ευημερίας». Ένα «ευαγγέλιο» της ελεύθερης αγοράς που θεωρεί «ευλογία» την συσσώρευση κεφαλαίου.
«Δεν ξέρω τι νοιώθετε για το ευαγγέλιο της ευημερίας -το ευαγγέλιο της υγείας, του πλούτου και της ευημερίας, αλλά θα σας πω τι νοιώθω εγώ γι’ αυτό: μίσος!»
Τζον Πάιπερ, χριστιανός ιεροκήρυκας.
Θεός ή Μαμωνάς;
Η πίστη κάποιου, πως κάπου μάλλον υπάρχει ένας «θεός», δεν τον κάνει απαραίτητα χριστιανό. «Σὺ πιστεύεις ὅτι εἷς ἐστιν ὁ θεός; καλῶς ποιεῖς: καὶ τὰ δαιμόνια πιστεύουσιν καὶ φρίσσουσιν.» (Ιακ. 2:18). Κάποιος που θέλει να ονομάζεται χριστιανός, οφείλει να ζει και σαν χριστιανός.
Η βιτρίνα που έχει δημιουργήσει κάποιος για τον εαυτό του επίσης, δεν σημαίνει πως αυτός ο άνθρωπος ζει ως χριστιανός. Το να ζεις ως χριστιανός, δεν έχει να κάνει απλά με μερικούς κανόνες, του τύπου «μην καπνίσεις», «μην ντυθείς παράξενα», «μην παίξεις τράπουλα» (!) κλπ. Ούτε το να φορέσεις μια γραβάτα την Κυριακή το πρωί, μπορεί να αποδείξει την χριστιανική σου ιδιότητα.
Το να είσαι και να ζεις ως χριστιανός έχει να κάνει με ολόκληρη την φιλοσοφία της ζωής σου, η οποία θα πρέπει να αγγίζει με πρακτικό τρόπο τα ουσιαστικά ζητήματα.
Το πρώτο και βασικό, που πρέπει να ξεχωρίσει κάποιος που θέλει να ονομάζεται χριστιανός, είναι το ποιος είναι ο κινητήριος σκοπός της ζωής του. Ο Θεός (οπότε και ο αγώνας του ανθρώπου για το δίκαιο του καταπιεσμένου) ή ο Μαμωνάς (οπότε ο αγώνας του ανθρώπου για να εξασφαλίσει -ο ίδιος- όλο και περισσότερο χρήμα); Και παρόλο που υπάρχουν πολλοί, οι οποίοι διατηρούν την ταμπέλα του «καλού χριστιανού», όμως πάνω απ’ όλα βάζουν το συμφέρον τους, την ατομική τους ευημερία, την τσέπη τους, η ουσία της διδαχής που λένε ότι πιστεύουν είναι παντελώς ασυμβίβαστη με τον τρόπο της ζωής τους.
Το ουσιαστικό σταυροδρόμι των πιστών.
Πριν αιώνες, στο κήρυγμα της εκκλησίας, βρίσκαμε λόγια σαν τα παρακάτω: «Οι άρπαγες και οι άδικοι δεν θα αναστηθούν για να έρθουν πρόσωπο με πρόσωπο με τον Χριστό και να κριθούν, αλλά ευθύς για να καταδικαστούν […], διότι και στην εδώ ζωή ποτέ δεν είχαν έρθει πραγματικά πρόσωπο με πρόσωπο με τον Χριστό […]. Οι τεράστιες περιουσίες είναι στην πραγματικότητα κοινές, αφού προέρχονται από τα κοινά ταμεία της φύσης που έφτιαξε ο Θεός. Πως λοιπόν δεν είναι πλεονέκτης αυτός που οικειοποιείται τα κοινά, έστω κι αν δεν είναι σαν εκείνον που αρπάζει φανερά τα ξένα; […] Κανείς δεν θα μπορέσει να αποφύγει την ποινή, αν δεν δεχτεί στη ζωή του τους φτωχούς.»¹
Σήμερα, στις εκκλησίες, υπάρχει μια τάση να στρογγυλοποιούνται ή να αποσιωπούνται μια σειρά από ζητήματα, που θα προκαλούσαν την αστική ή μικροαστική νοοτροπία που έχει καλλιεργηθεί στους πιστούς. Τα κυριολεκτικά λόγια του Ιησού: «Ευκολότερο είναι να περάσει καμήλα μέσα από βελονότρυπα, παρά να μπει πλούσιος στη βασιλεία του Θεού» (Λουκ. 18:25), προτιμάται να ερμηνεύονται σαν συμβολικά. Γενικά, υπάρχει μια τάση, η χριστιανική πίστη να απονευρώνεται από όλα τα ριζοσπαστικά της στοιχεία.
Ο Ησαϊας καταγράφει ποιο είδος νηστείας, είναι ευάρεστο στο Θεό: «Η νηστεία, όπως εγώ (ο Θεός) τη θέλω, δεν είναι να κακουχείστε για μια μέρα, και το κεφάλι κάτω να το σκύβετε, καθώς το βούρλο, με ρούχα πένθιμα να κάθεστε στη στάχτη… Η νηστεία που θέλω εγώ ειν’ τούτη: Να σπάτε των αδικημένων τα δεσμά, να λύνετε τα φορτία που τους βαραίνουν, τους καταπιεσμένους ν’ απελευθερώνετε και να συντρίβετε κάθε ζυγό.« (Ησ. 58:5-6).
Οι πιστοί σήμερα βρίσκονται μπροστά σε ένα ουσιαστικό στραυροδρόμι: ή θα είναι έμπρακτα και χωρίς περιστροφές, με το μέρος των καταπιεσμένων, των φτωχών, και των αδικημένων, αναζητώντας και επισημαίνοντας τα αίτια που δημιουργούν τις σχέσεις εκμετάλλευσης και υποστηρίζοντας την προοπτική μιας, διαφορετικής και δίκαιης κοινωνίας απελευθερωμένης από την ανισότητα, την αδικία και την εκμετάλλευση, ή τελικά θα μετατρέψουν την εκκλησία, σε έναν ψευτοπνευματικό οργανισμό, που θα εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ισχυρών, και που θα είναι ουσιαστικά άχρηστος και επιζήμιος για τον άνθρωπο που αγωνίζεται και φτύνει αίμα καθημερινά, για να μπορέσει να επιβιώσει.
Όπως είχε γράψει ο βραζιλιάνος επίσκοπος, Αντόνιο Φραγκόζο: «Ο χριστιανός που θέλει να είναι συνεπής με την πίστη του οφείλει να στρατευθεί στον αγώνα για την απελευθέρωση των αδελφών του Χριστού, για την απελευθέρωσή τους από την πείνα, την αρρώστεια, τη δυστυχία, την καταπίεση… Ο χριστιανός που δεν αγωνίζεται για τη δικαιοσύνη είναι μια μετριότητα, μια καρικατούρα της εικόνας του Θεού.»²
Λέει ο Κύριος: «Μισώ, αηδιάζω τις γιορτές σας! Δε με αγγίζουν πια τα πανηγύρια σας… Πάψτε πια να με ξεκουφαίνετε με τους ύμνους σας. Τον ήχο από τις άρπες σας δεν θέλω πια να τον ακούω. Αντί γι’ αυτά, ας ρεύσει σαν νερό το δίκαιο άφθονο και η δικαιοσύνη σαν χείμαρρος αστείρευτος.»
Αμώς 5:21, 23-24
1. Γρηγόριος Παλαμάς, PG 151, 161C-165B. Βλ. Θανάσης Ν. Παπαθανασίου, Κοινωνική δικαιοσύνη και Ορθόδοξη θεολογία, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2006
2. Αντόνιο Φραγκόζο, Ευαγγέλιο και Κοινωνική Επανάσταση, Αθήνα, σελ.14-19
Καμίλο Τόρες: Αληθινός Χριστιανός. Αληθινός Επαναστάτης.
Στον χριστιανό ιερέα και πρωτοπόρο επαναστάτη, Καμίλο Τόρες έχουμε αναφερθεί ξανα.
Το παρακάτω βίντεο, είναι απόσπασμα από φιλμ του Diego Briceno-Orduz, και παρουσιάζει τον Καμίλο Τόρες, όταν εντάχθηκε στον Εθνικό Απελευθερωτικό Στρατό (ELN) της Κολοµβίας το 1965, να λέει σε βιντεοσκοπημένο μήνυμα:
«Πιστεύω πως εκπληρώνω την αποστολή μου διεξάγοντας την επανάσταση, για το καλό των αδερφών μου, για την αγάπη στον πλησίον, και για το όφελος της πλειοψηφίας των Κολομβιανών.
Νομίζω, πως ο πρώτος στόχος της επανάστασης, πρέπει να είναι, το να πάρει η εργατική τάξη την εξουσία.
Θα έχουμε προβλήματα, κυρίως με τις Ηνωμένες Πολιτείες, επειδή η αστική τάξη της Κολομβίας έχει ισχυρούς δεσμούς με τα αμερικανικά συμφέροντα.
Νομίζω πως μπορώ να συνεργαστώ με τους κομμουνιστές, επειδή πιστεύω πως οι κομμουνιστές έχουν επαναστατικά στοιχεία.
Πρέπει να ρωτήσουμε την ολιγαρχία, το πώς σχεδιάζει να παραδώσει την εξουσία. Αν το πράξει με ειρηνικό τρόπο, εμείς θα την πάρουμε με ειρηνικό τρόπο, αλλά αν το πράξει μόνο μέσω της βίας, τότε θα την πάρουμε με βίαιο τρόπο. Όταν ο λαός αποφασίσει να παλέψει ως το τέλος, δεν μπορεί να υπάρξει υλική δύναμη που θα είναι μεγαλύτερη, από τη δύναμη ενός λαού που ποθεί την ελευθερία του.»
Υπερβολές 