Για τις απαντήσεις που δίνονται σχετικά με τον «σκληρό» Προτεσταντισμό
Στην εποχή της κρίσης, αρκετοί στην χώρα μας έχουν αρχίσει να αναφέρονται στον Προτεσταντισμό, θεωρώντας τον ως τμήμα του ιδεολογικού υπόβαθρου του αχαλίνωτου νεοφιλελευθερισμού καθώς και αιτία της προσκόλλησης των δανειστών στα σκληρά δημοσιονομικά μέτρα. Στην πραγματικότητα, η αντίληψη αυτή βασίζεται σε συγκεκριμένα στερεότυπα τα οποία αναπαράγονται άκριτα, ενώ συνήθως δίδεται έμφαση στο γνωστό βιβλίο του Μαξ Βέμπερ «Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού».
Στην Ελλάδα, υπάρχει μια μικρή προτεσταντική/διαμαρτυρόμενη κοινότητα. Ο πιο ιστορικός εκπρόσωπός της, είναι η Ελληνική Ευαγγελική Εκκλησία. Η ΕΕΕ, που συμμετέχει μαζί με την ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος, στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών (WCC), έχει παρουσία στην χώρα μας από το 1858, ενώ συγκαταλέγεται στις Πρεσβυτεριανές/Αναμορφωμένες εκκλησίες, ένα τμήμα του Προτεσταντισμού, που εμπνέεται σε σημαντικό βαθμό από την σκέψη του Ιωάννη Καλβίνου.
Ενυπόγραφο εκδοτικό σημείωμα του περιοδικού της Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας, «Ο Αστήρ της Ανατολής» (τεύχος Ιουνίου 2015), μιλάει για την όψιμη ενασχόληση κάποιων με τον Προτεσταντισμό. Αναφέρεται ενδεικτικά σε άρθρα των Πέτρου Παπακωνσταντίνου, Θεόδωρου Πάγκαλου, Giles Fraser, ενώ ασχολείται ιδιαίτερα με το άρθρο «Τι είναι ο Προτεσταντισμός;», του Λέανδρου Πολενάκη στην Αυγή (9/4/2015).
Το άρθρο του Πολενάκη, πράγματι εμπεριέχει πολλές αστοχίες. Καταφέρνει να ταυτίσει τον Καλβινισμό με το πεντηκοστιανό Ευαγγέλιο της Ευημερίας, δηλαδή με την αντίληψη ότι η συγκέντρωση πλούτου αποτελεί ένδειξη της θεϊκής εύνοιας. Βέβαια σημειώνει ένα γεγονός, ότι κάποιες χώρες στις οποίες επικρατεί ο Προτεσταντισμός είναι ταυτόχρονα και «μήτρες του σύγχρονου, ασύδοτου καπιταλισμού», όμως αυτό είναι άλλο ζήτημα, καθώς δεν θα πρέπει να κατηγορείται ο ίδιος ο Προτεσταντισμός, αλλά κάποιες εσφαλμένες ερμηνείες του.
Το βασικό ζήτημα όμως στο κείμενο του Αστήρ, είναι η προβληματική «απολογητική» της ίδιας της αντίκρουσης του άρθρου του Πολενάκη από το περιοδικό. Τα επιχειρήματα του εκδότη είναι πως ο Προτεσταντισμός δεν είναι κακός, καθώς: α) Έλληνες επιλέγουν να σπουδάσουν και να μεταναστεύσουν σε χώρες με καλύτερη ποιότητα ζωής όπου ο Προτεσταντισμός είναι κυρίαρχος, β) σημαντικά εκπαιδευτικά ιδρύματα ξεκίνησαν την λειτουργία τους στηριζόμενα στην καλβινιστική θεολογία, γ) η προτεσταντική Δύση μας σαγηνεύει με τα επιτεύγματά της στην τεχνολογία, παιδεία, ιατρική περίθαλψη, κοινωνική ασφάλιση, υψηλό βιωτικό επίπεδο κ.λπ., ενώ το άρθρο καταλήγει «Κι ακόμη, γιατί τρέχουμε σ’ αυτούς τους «τρελούς» (σ.σ. έτσι είχε αποκαλέσει ο Πολενάκης τους «γνωστικούς της προτεσταντικής πειθαρχίας και υπακοής»), εκλιπαρώντας τους για λίγα ακόμη δανεικά, για να μην χρεοκοπήσουμε;», επικαλούμενος την ρήση του Kierkegaar περί «αντιπαθητικής συμπάθειας» για να περιγράψει την σχέση των Ελλήνων με τον Προτεσταντισμό και τη Δύση.
Στην πραγματικότητα, στο κείμενο αυτό ο Αστήρ δικαιώνει πτυχές του άρθρου του Πολενάκη, καθώς η υπεράσπιση του Προτεσταντισμού μετατρέπεται σε υπεράσπιση του καπιταλισμού. Ο Αστήρ μας λέει πως ο Προτεσταντισμός δεν θα πρέπει να κατηγορείται που ταυτίζεται με τον καπιταλισμό, καθώς ο καπιταλισμός έχει και «θετικά». Στην ουσία, αποδέχεται αβίαστα το σύστημα της ανισότητας, της αδικίας και της εκμετάλλευσης ως συμβατό με την Διαμαρτυρόμενη αντίληψη.
Πρόσφατα, η Παγκόσμια Κοινωνία Αναμορφωμένων Εκκλησιών (η μεγαλύτερη καλβινιστική ομάδα εκκλησιών στον κόσμο, στην οποία συμμετέχει και η Ελληνική Ευαγγελική Εκκλησία), απεύθυνε ένα κάλεσμα για προσευχή για την Ελλάδα, με βάση την Ομολογία της Άκκρα (2004), η οποία ανέφερε:
24. Πιστεύουμε ότι ο Θεός είναι Θεός δικαιοσύνης. Σε έναν κόσμο δωροδοκίας, εκμετάλλευσης, και πλεονεξίας, ο Θεός είναι με έναν ιδιαίτερο τρόπο ο Θεός του άπορου, του φτωχού, αυτού που υφίσταται εκμετάλλευση, του αδικημένου, και του κακοποιημένου (Ψαλμός ρμς’ 7-9). Ο Θεός απαιτεί να διατηρούμε δίκαιες σχέσεις με όλη τη δημιουργία.
25. Επομένως απορρίπτουμε κάθε ιδεολογία ή οικονομικό καθεστώς που βάζει τα κέρδη πάνω από τους ανθρώπους, δεν φροντίζει για όλη τη δημιουργία, και ιδιωτικοποιεί εκείνα τα δώρα του Θεού που προορίζονται για όλους. Απορρίπτουμε κάθε διδασκαλία που δικαιολογεί εκείνους που υποστηρίζουν ή αποτυγχάνουν να αντισταθούν σε μια τέτοια ιδεολογία στο όνομα του Ευαγγελίου.
26. Πιστεύουμε ότι ο Θεός μας καλεί να σταθούμε στο πλευρό εκείνων που είναι θύματα της αδικίας. Ξέρουμε τι ο Κύριος ζητά από μας: να πράττουμε το δίκαιο, να δείχνουμε αγάπη και να ακολουθούμε τον Θεό πρόθυμα (Μιχαίας ς’ 8). Καλούμαστε να σταθούμε ενάντια σε οποιαδήποτε μορφή αδικίας στην οικονομία και καταστροφής του περιβάλλοντος, έτσι ώστε να «ρεύσει σαν νερό το δίκαιο άφθονο και η δικαιοσύνη σαν χείμαρρος αστείρευτος» (Αμώς ε’ 24).
27. Επομένως απορρίπτουμε οποιαδήποτε θεολογία που υποστηρίζει ότι ο Θεός είναι μόνο με τους πλουσίους και ότι η ένδεια είναι ελάττωμα των φτωχών. Απορρίπτουμε οποιαδήποτε μορφή αδικίας που καταστρέφει τις σωστές σχέσεις – σχέσεις ανάμεσα στα φύλα, στις φυλές, στις τάξεις, στους αρτιμελείς και στους ανάπηρους, στις κάστες. Απορρίπτουμε κάθε θεολογία που βεβαιώνει ότι τα ανθρώπινα συμφέροντα δικαιούνται να εξουσιάζουν τη φύση.
Οι αντικαπιταλιστές που τα βάζουν με τον προτεσταντισμό και τον καλβινισμό, δεν έχουν ακούσει αυτήν την φωνή. Αντιθέτως, αυτά που ακούν —ακόμα κι ως απαντήσεις στις απόψεις τους— επιβεβαιώνουν τις επιφυλάξεις και τον σκεπτικισμό τους απέναντι στους Διαμαρτυρόμενους.
Εδώ μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την επίκαιρη Διακήρυξη της Άκκρα.
Λιάνα Κανέλλη: «ή Χριστός ή Μαρξ (;)»
Η Λιάνα Κανέλλη, στην εκπομπή της «Μπήκαν Στην Πόλη Οι Οχτροί», στον Real FM (2/5/2014), έδωσε μια εξαιρετική απάντηση στο δίλημμα που τίθεται από διάφορους: «ή Χριστός ή Μαρξ».
Η ταφή
«Πέθανε ύστερα από λίγες μέρες. Τον θάψαμε στην άκρη ενός παλιού κοιμητηριού, δυο άνθρωποι όλοι κι όλοι και ένα περαστικό αδέσποτο σκυλί που είχε σταθεί και μας κοιτούσε. Έβρεχε. Έτσι κάθε που βλέπω τώρα ένα σκυλί, ξέρω κατά που πέφτει παράδεισος.«
Τάσος Λειβαδίτης, από την ενότητα «Ο αδελφός Ιησούς»
Ο Φιντέλ Κάστρο για τους πρώτους χριστιανούς και τους σύγχρονους κομμουνιστές
«Πιστεύω ότι θα μπορούσε να γίνει μια σύγκριση ανάμεσα στις διώξεις που υπέστησαν οι θρησκευτικές ιδέες, που επιπλέον, στο βάθος, ήταν πολιτικές ιδέες των δούλων και των καταπιεσμένων στη Ρώμη, και ανάμεσα στο συστηματικό και άγριο τρόπο που διώχτηκαν στη σύγχρονη εποχή οι φορείς των πολιτικών ιδεών των εργατών και των αγροτών, που προσωποποιούν οι κομμουνιστές. Αν υπήρξε μια λέξη που οι αντιδραστικοί μίσησαν περισσότερο από τη λέξη κομμουνιστής, ήταν σε άλλη εποχή ο χριστιανός.
Έβλεπα πάντα μεγάλη ομοιότητα ανάμεσα στις διώξεις των σύγχρονων επαναστατών και εκείνες των πρώτων χριστιανών, δεν έβρισκα καμία διαφορά ανάμεσα στη συμπεριφορά των καταπιεστών σ’ εκείνη τη φάση της ιστορίας και τη σημερινή, είναι μόνο διαφορετικές στιγμές ανάπτυξης της ανθρώπινης κοινωνίας. Το ένα έγινε στη δουλοκτητική κοινωνία και το άλλο στην καπιταλιστική. Δεν μπορούσα πραγματικά να βρω καμία αντίθεση ανάμεσα στα κηρύγματα που απλώθηκαν τόσο δυναμικά εκείνη την εποχή, και τα κηρύγματά μας σήμερα. Έτσι, αισθάνομαι μεγάλη συμπάθεια για τις ιδέες αυτές, για τα κηρύγματα εκείνα, θαυμασμό για τη στάση, για την ιστορία των χριστιανών εκείνων, και βρίσκω ομοιότητα με τη στάση των κομμουνιστών σήμερα. Την έβλεπα, τη βλέπω και θα συνεχίσω να τη βλέπω.»
Φιντέλ Κάστρο, “Ο Φιδέλ και η Θρησκεία: συνομιλίες με τον Φράι Μπέττο”, εκδόσεις Γνώσεις, 1987, σελ. 352-353.
Θεολογία της Απελευθέρωσης: Πράξη. Όχι μόνο θεωρία!
Ο πρωτοπόρος της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, Περουβιανός ιερέας, Γκουστάβο Γκουτίερες, τονίζει ότι τα συμπεράσματα στα οποία έχουν οδηγηθεί πολλοί μέσω της Απελευθέρωσης, πρέπει να τεθούν σε πράξη και όχι απλώς να μένουν στα λόγια. Στο βιβλίο του «Θεολογία της απελευθέρωσης»*, που είναι κοινώς αποδεκτό ως η καλύτερη συμπύκνωση αυτού του θεολογικού ρεύματος, αναφέρει:
«Η θεολογία της απελευθέρωσης, που επιδιώκει να ξεκινήσει από τη στράτευση για την κατάργηση της παρούσας κατάστασης αδικίας και για την οικοδόμηση μιας νέας κοινωνίας, οφείλει να αποδεικνύει αυτά που ισχυρίζεται, θέτοντας σε πρακτική εφαρμογή τη στράτευσή της και συμμετέχοντας ενεργά και αποτελεσματικά στον αγώνα που έχουν αρχίσει τα θύματα της εκμετάλλευσης ενάντια στους εκμεταλλευτές τους. Η απελευθέρωση από κάθε είδους εκμετάλλευσης, η δυνατότητα μιας πιο ανθρώπινης και αξιοπρεπούς ζωής, η δημιουργία μιας νέας ανθρωπότητας περνούν αναγκαστικά μέσα από τον αγώνα.
Αλλά εντέλει δεν θα έχουμε δημιουργήσει μια γνήσια θεολογία της απελευθέρωσης παρά μόνο όταν οι ίδιοι οι καταπιεσμένοι μπορέσουν να αρθρώσουν ελεύθερα τον δικό τους λόγο και να εκφραστούν άμεσα και δημιουργικά στην κοινωνία και στους κόλπους του λαού του Θεού. Όταν οι ίδιοι «αντιληφθούν την ελπίδα» της οποίας είναι φορείς. Όταν εκείνοι διαχειριστούν τη δική τους απελευθέρωση. […] Αν ο θεολογικός στοχασμός δεν αναζωογονήσει τη δράση της χριστιανικής κοινότητας στον κόσμο, αν δεν κάνει πιο σαφή και ριζοσπαστική τη στράτευση της αγάπης, αν, ιδιαίτερα στη Λατινική Αμερική, δεν οδηγήσει την Εκκλησία στο να τοποθετηθεί απολύτως και ανεπιφύλακτα στο πλευρό των καταπιεζόμενων λαών και κοινωνικών τάξεων, αν δεν συμβούν όλα αυτά, τότε ο θεολογικός στοχασμός θα έχει πολύ μικρή χρησιμότητα. Ακόμα χειρότερα, δεν θα είναι χρήσιμος παρά μόνο για να δικαιολογήσει συμβιβασμούς και καταστάσεις υποτέλειας, σε μια προσπάθεια εξορθολογισμού της σταδιακής απομάκρυνσης της Εκκλησίας από το Ευαγγέλιο.«
Η Θεολογία της Απελευθέρωσης, αναδεικνύει όλα τα ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά της χριστιανικής πίστης. Από κει και πέρα, το ζήτημα είναι οι θρησκευόμενοι να ενεργήσουν με βάση τα συμπεράσματα που τους εφοδιάζει η Απελευθέρωση και όχι απλώς να αναλώνονται σε διαπιστώσεις. Το ζήτημα είναι να αγωνιστούν στο πλευρό το λαϊκού κινήματος που παλεύει για την ανατροπή της καπιταλιστικής βαρβαρότητας και την οικοδόμηση μιας κοινωνίας ισότητας και δικαιοσύνης χωρίς εκμετάλλευση και ιδιοποίηση-αρπαγή των καρπών του μόχθου του λαού.
Όπως ανέφερε και ο Καρλ Μαρξ στην ενδέκατη θέση του για τον Φόιερμπαχ: «Οι φιλόσοφοι έχουν απλά ερμηνεύσει τον κόσμο με διάφορους τρόπους. Το θέμα είναι να τον αλλάξουμε.»
*. Γκουστάβο Γκουτιέρες, “Θεολογία της απελευθέρωσης”, Άρτος Ζωής, Αθήνα 2012, σελ. 493-494.
Ένα τραγούδι για τον Όσκαρ Ρομέρο
“Η Εκκλησία δεν μπορεί να απουσιάζει από την πάλη για την απελευθέρωση. Αλλά η παρουσία της σε αυτή την πάλη για την ανόρθωση του ανθρώπου, και την απόδοση της αξιοπρέπειάς του πρέπει να μεταδίδει ένα μήνυμα και να είναι αληθινά αυθεντική παρουσία, παρουσία που θα έχει μέσα της το σπόρο της νίκης και θα οδηγεί στην επιτυχία.”
Ο Όσκαρ Ρομέρο ήταν Αρχιεπίσκοπος του Ελ Σαλβαδόρ από το 1977. Ως υποστηρικτής της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, ήταν ταγμένος στο πλευρό των φτωχών λαϊκών στρωμάτων. Δολοφονήθηκε στις 24 Μαρτίου 1980 την ώρα της Θείας Λειτουργίας από τα ακροδεξιά τάγματα θανάτου.
Παραθέτουμε ένα όμορφο τραγούδι για τον Όσκαρ Ρομέρο, που βρήκαμε στο ιστολόγιο Η Θεολογία Μεσοπέλαγα:
Ο Λέων Τολστόι και το όπιο του λαού
Ο Λέων Τολστόι, στο παρακάτω απόσπασμα*, δίνει μια γλαφυρή περιγραφή για τη θρησκεία που έχει μετατραπεί σε «όπιο του λαού»:
«Ο Χριστός επέκρινε τους Γραμματείς και Φαρισαίους γιατί έλαβαν τα κλειδιά του παραδείσου, αλλά δεν μπήκαν ούτε οι ίδιοι σ’ αυτόν, ούτε και επέτρεψαν σε άλλους να το κάνουν.
Οι μορφωμένοι γραμματείς της εποχής μας κάνουν ακριβώς το ίδιο. Έχουν λάβει τα κλειδιά, όχι του παραδείσου, αλλά εκείνα του διαφωτισμού, τα οποία δεν τα χρησιμοποιούν και δεν επιτρέπουν ούτε σε άλλους να το κάνουν. Χρησιμοποιώντας κάθε μορφή απάτης και υπνωτικής εξουσίας, οι ιερείς και ο κλήρος έχουν μεταδώσει στους ανθρώπους την ιδέα ότι ο χριστιανισμός δεν είναι μια θρησκεία που διακηρύσσει την ισότητα όλων των ανθρώπων, και ως εκ τούτου καταστρεπτική για τη σημερινή παγανιστική δομή της ζωής στο σύνολό της, αλλά αντιθέτως υποστηρίζει αυτή τη δομή και μας διδάσκει να διαχωρίζουμε τους ανθρώπους, όπως θα διαχωρίζαμε ένα αστέρι από κάποιο άλλο.
Μας ζητά να αναγνωρίζουμε ότι κάθε εξουσία πηγάζει από το Θεό και ότι πρέπει να την υπακούμε με απόλυτο τρόπο. Προσπαθεί να πείσει τους καταπιεσμένους ότι γενικά η θέση τους έχει οριστεί από το Θεό και ότι πρέπει να την υπομένουν με πραότητα και ταπεινοφροσύνη και να υποτάσσονται στους καταπιεστές. Οι καταπιεστές δεν χρειάζεται να είναι πράοι και ταπεινοί αλλά, ως αυτοκράτορες, βασιλιάδες, πάπες, επίσκοποι και κοσμικές και πνευματικές αρχές κάθε είδους, πρέπει να διορθώνουν τους άλλους διδάσκοντας και τιμωρώντας τους, ενώ οι ίδιοι ζουν μέσα στη μεγαλοπρέπειά και την πολυτέλεια, η εξασφάλιση της οποίας αποτελεί υποχρέωση των υπηκόων τους. Χάρη σε αυτή τη λανθασμένη διδασκαλία την οποία υποστηρίζουν ολόψυχα, οι άρχουσες τάξεις κυβερνούν τους ανθρώπους, αναγκάζοντας τους να φροντίζουν για τις πολυτέλειες, τις αλαζονείες και τις ακολασίες των ηγεμόνων.»
Πράγματι, ο χριστιανισμός μπορεί να μετατραπεί σε μια θρησκεία με τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει ο Τολστόι. Μια θρησκεία που αποκοιμίζει τις λαϊκές μάζες προς όφελος της εκμεταλλευτικής εξουσίας.
Από την άλλη, υπάρχουν οι δυνατότητες και το υπόβαθρο ώστε να αποτελέσει μια απελευθερωτική κίνηση αντίστασης που θα επικίνδυνη για τους εκμεταλλευτές και την εξουσία τους. Αυτή η πίστη που μέσα στους αιώνες ενέπνευσε πλήθος επαναστατικών κινημάτων και κινητοποίησε ανθρώπους ώστε να αγωνιστούν ενάντια στην καταπίεση και την εκμετάλλευση, στον καιρό της καπιταλιστικής-ιμπεριαλιστικής βαρβαρότητας, μπορεί να αποτελέσει έναν σύμμαχο αταλάντευτα στο πλευρό των κολασμένων της γης που αγωνίζονται για την ανατροπή αυτού του συστήματος που γεννά ανισότητα και εκμετάλλευση.
Για αρχή, το σημαντικό είναι να αναγνωρίσουμε και να αποβάλλουμε το «όπιο», είτε αυτό βρίσκεται στη θρησκεία, είτε στην κατευθυνόμενη ενημέρωση, είτε στην προσφερόμενη διασκέδαση, είτε σε διάφορες πτυχές του τρόπο ζωής μας, είτε στις πολιτικές μας αντιλήψεις κ.λπ.
*. Λέων Τολστόι, «Τι Είναι η Θρησκεία», Εκδόσεις Printa, Αθήνα 2003, σελ. 69-70.
Οι Ευαγγελικοί του ΕΑΜ
Το πάρκο του Συνοικισμού Ευαγγελικών Κατερίνης, πριν το πόλεμο.
Η μαζική συμμετοχή του Ορθόδοξου λαϊκού κλήρου στην εθνική αντίσταση στο πλευρό του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, είναι λίγο πολύ γνωστή. Σύμφωνα με το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ: «στο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα συμμετείχε και αγωνίστηκε και ο ελληνικός ορθόδοξος κλήρος. Ιδιαίτερα η συμμετοχή του κατώτερου κλήρου υπήρξε σχεδόν καθολική.»¹ Από την άλλη, μια σχετικά άγνωστη σελίδα στην ιστορία της αντίστασης, είναι οι περιπτώσεις των Ευαγγελικών² (Διαμαρτυρόμενων) χριστιανών, που συμμετείχαν στο ΕΑΜ.
Παραθέτουμε ένα σχετικό απόσπασμα από άρθρο για τα 90 χρόνια παρουσίας της προσφυγικής³ Ευαγγελικής Κοινότητας Κατερίνης, του φιλόλογου Πάρι Παπαγεωργίου, όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Αστήρ της Ανατολής» (τεύχος Ιανουαρίου 2014). Οι υπογραμμίσεις και οι υποσημειώσεις είναι δικές μας:
Οι πρόσφυγες του Συνοικισμού μόλις είχαν αρχίσει να συνέρχονται από την εμπειρία της μικρασιατικής καταστροφής, όταν τον Οκτώβριο του 1940 ξέσπασε ο ελληνοϊταλικός πόλεμος. Κατά τα χρόνια της γερμανικής κατοχής που επακολούθησαν, δοκιμάστηκαν για μια φορά ακόμη με φτώχεια, πείνα, τρόμο και ανασφάλεια και οι δοκιμασίες αυτές υπήρξαν για πολλούς μοιραίες και ανυπέρβλητες. Στο συνοικισμό σύμφωνα με μαρτυρία παλαιοτέρων δεν υπήρχαν γερμανόφιλοι. Αντιθέτως, καθώς ο Συνοικισμός βρισκόταν στο δυτικό άκρο της πόλης που οδηγούσε προς τα Πιέρια, εδώ κρύβονταν Άγγλοι και μέσω του Συνοικισμού γινόταν η επικοινωνία με τους αντάρτες, γεγονός για το οποίο είχε προγραφεί ο Συνοικισμός από τους Γερμανούς για να καταστραφεί.
Κάποιοι κάτοικοι του Συνοικισμού επέδειξαν αντιστασιακή δράση είτε εντασσόμενοι στο ΕΑΜ, όπως ο Σάββας Κανταρτζής, ο οποίος υπήρξε δραστήριο μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Αγροτικού Κόμματος της Ελλάδος4, που κατευθύνονταν από το ΕΑΜ και υπεύθυνος «Τύπου και Διαφώτισης» Μακεδονίας-Θράκης, ή στελεχώνοντας τις τάξεις του ΕΛΑΣ. Ο όγδοος τόμος των Απομνημονευμάτων του Κανταρτζή είναι αφιερωμένος στην εξιστόρηση της δύσκολης αυτής περιόδου. Ανάμεσα στα διάφορα τραγικά συμβάντα της κατοχής, που αφορούν συγκεκριμένα ανθρώπους του Συνοικισμού Ευαγγελικών, αναφέρουμε τη σύλληψη και εκτέλεση του πρώην δημάρχου Αιμιλίου Ξανθόπουλου από τους Γερμανούς κατακτητές στις 23 Φεβρουαρίου του 1943 μαζί με άλλους τριάντα επτά πολίτες στον Σιδηροδρομικό Σταθμό της Κατερίνης ως αντίποινα για την ανατίναξη από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ του μεταλλείου χρωμίου του Άη-Δημήτρη.
Οι Γερμανοί βλέποντας τη δράση του ΕΛΑΣ να επεκτείνεται σχεδίαζαν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στον Όλυμπο και τα Πιέρια, ενώ σκόπευαν να εξαρθρώσουν την οργάνωση του ΕΑΜ μέσα στην Κατερίνη, που την θεωρούσαν κέντρο για στρατολόγηση ανταρτών. Στο πλαίσιο αυτό ο Κανταρτζής αναφέρει και το περιστατικό της σύλληψής του στις αρχές του Μαΐου του 1943 μαζί με 104 άλλους υπόπτους ή συγγενείς υπόπτων από την Κατερίνη, που οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη. Ανάμεσα στους συλληφθέντες αναφέρονται πάρα πολλοί που προέρχονταν από τον Συνοικισμό Ευαγγελικών, και μάλιστα ο ίδιος ο ποιμένας αιδ. Σταύρος Λαζαρίδης και ο προεστώς Χαράλαμπος Σιδηρόπουλος. Ενώ αρχικά είχε αποφασισθεί οι κρατούμενοι από την Κατερίνη να εκτελεσθούν σε αντίποινα για εκτελέσεις Γερμανών στρατιωτικών, τελικά μετά από ανακρίσεις αφέθηκαν ελεύθεροι στις αρχές Ιουλίου του ίδιου έτους. […] Τον επόμενο Νοέμβριο σε ακόμη μια εκτέλεση είκοσι δύο πολιτών στο αεροδρόμιο της Ανδρομάχης έξω από την Κατερίνη, μόνο από τον Συνοικισμό Ευαγγελικών συμπεριλήφθηκαν τέσσερις: ο Πολύδωρας Σιδηρόπουλος, ο Νίκος Θεοδωρίδης, ο Θεόδωρος Καμπουρίδης και ο Χαράλαμπος Παντ. Σιδηρόπουλος.
[…] Υπήρξαν όμως και μέλη της Ευαγγελικής Κοινότητας που (σ.σ. μεταπολεμικά) εξορίστηκαν εξαιτίας της συνεργασίας τους επί κατοχής με το ΕΑΜ και άλλοι που εκτελέστηκαν ή φυλακίστηκαν και εξορίστηκαν ως πολιτικοί κρατούμενοι για πολλά χρόνια εξαιτίας της δράσης τους υπέρ του «Δημοκρατικού Στρατού». Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο καπετάν Σιδέρης.
1. Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (1918-1949), Σύγχρονη Εποχή, σελ. 433.
2. Οι Έλληνες Ευαγγελικοί, είναι μια μικρή κοινότητα διαμαρτυρόμενων χριστιανών που, στην Ελλάδα, έχει παρουσία από το 1858 και αριθμεί μερικές χιλιάδες πιστούς.
3. Η Ελληνική Ευαγγελική κοινότητα είχε σημαντική παρουσία στην Μικρά Ασία. Το 1922, μετά την Μικρασιατική καταστροφή και την εκδίωξη των Ελληνικών πληθυσμών, οι Ευαγγελικοί πρόσφυγες είτε εντάχθηκαν στις ήδη υπάρχουσες Ευαγγελικές εκκλησίες της Ελλάδας, είτε δημιούργησαν καινούριες στους τόπους όπου εγκαταστάθηκαν. Η μεγαλύτερη από τις εκκλησίες που δημιουργήθηκαν ήταν στην Κατερίνη, όπου ιδρύθηκε ο προσφυγικός «Συνοικισμός Ευαγγελικών».
4. Από το ίδιο άρθρο του Πάρι Παπαγεωργίου: «Ο Σάββας Κανταρτζής, γεννημένος το 1900 στα Κοτύωρα του Πόντου, είχε ενταχθεί από το 1929 στο Αγροτικό Κόμμα Ελλάδος (Α.Κ.Ε.), και υπήρξε υποψήφιος βουλευτής του κόμματος αυτού κατά τις εκλογές του 1932.»
Φιντέλ Κάστρο: κοινά σημεία επαφής του χριστιανισμού με το σοσιαλισμό και τη λαϊκή εξουσία
Από την πιο πρόσφατη (17/2/2014) συνάντηση του Φιντέλ Κάστρο με τον Φράι Μπέττο.
Φράι Μπέττο: Το θεό που αρνείστε εσείς οι μαρξιστές-λενινιστές, τον αρνούμαι και εγώ: το θεό του κεφαλαίου, το θεό της εκμετάλλευσης, το θεό στο όνομα του οποίου έγινε ο ιεραποστολικός εκχριστιανισμός από την Ισπανία και την Πορτογαλία στη Λατινική Αμερική, με τη γενοκτονία των ιθαγενών, το θεό που δικαιολόγησε και καθαγίασε τους δεσμούς της Εκκλησίας με το αστικό Κράτος. Το θεό που σήμερα νομιμοποιεί στρατιωτικές δικτατορίες σαν του Πινοτσέτ. Αυτόν το θεό που εσείς αρνείστε, αυτόν τον θεό που ο Μαρξ στην εποχή του κατάγγειλε, τον αρνούμαστε και εμείς. Δεν είναι αυτός ο Θεός της Βίβλου, δεν είναι ο Θεός Ιησούς.
Τα βιβλικά κριτήρια για το ποιος πραγματικά εκπληρώνει τη θέληση του Θεού βρίσκονται στο κεφάλαιο 25 του κατά Ματθαίο: ἐπείνασα γάρ, καὶ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψασα, καὶ ἐποτίσατέ μοι. Σήμερα μπορούμε να προσθέσουμε: Δεν είχα εκπαίδευση, και μου έφτιαξες σχολεία. Ήμουν άρρωστος, και μου έδωσες υγεία. Δεν είχα κατοικία, και μου έδωσες σπίτι. Και ο Ιησούς συμπεραίνει: ἐφ᾿ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε.
Μόλις ήρθα από μια συγκέντρωση με μια ομάδα Κουβανών χριστιανών φοιτητών. Κάποια στιγμή μου ζήτησαν να τους πω λίγα λόγια και ένας με ρώτησε πώς ένιωθα σαν χριστιανός μέσα σε μια κοινωνία όπου πολλοί είναι άθεοι. Τους είπα λοιπόν: Κοίτα, για μένα το πρόβλημα του αθεϊσμού δεν έχει σχέση με το μαρξισμό, είναι ζήτημα των χριστιανών. Ο αθεϊσμός υπάρχει, γιατί εμείς οι χριστιανοί ιστορικά δεν σταθήκαμε ικανοί να δώσουμε μια λογική μαρτυρία για την πίστη μας. Από κει, λοιπόν, ξεκινάει το πράγμα. Αναλύοντας την αναστροφή που έκανε η θρησκεία για να δικαιολογήσει την εκμετάλλευση της Γης στο όνομα μιας ανταμοιβής στον Ουρανό, εκεί αρχίζουν οι βάσεις που δημιουργούν τις προϋποθέσεις για τον αθεϊσμό.
Ήθελα να πω ότι, από την άποψη του Ευαγγελίου, η σοσιαλιστική κοινωνία που δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη ζωή του λαού, πραγματοποιεί ασυνείδητα αυτό που εμείς, οι άνθρωποι της πίστης, ονομάζουμε προγράμματα του Θεού στην ιστορία.
Φιντέλ Κάστρο: Μερικά πράγματα που μου λες έχουν πολύ ενδιαφέρον. Και εγώ στις συζητήσεις μου με τους Βορειοαμερικάνους επισκόπους —που προκάλεσαν αυτή την ανταλλαγή απόψεων ανάμεσά μας— ξεκινούσα ακριβώς από τα κοινά αυτά σημεία στη διδασκαλία του χριστιανισμού, και που και σε εμάς τους ίδιους δίδασκαν όταν ήμασταν παιδιά και έφηβοι. Για παράδειγμα, η Εκκλησία κριτίκαρε την πλεονεξία. Ο σοσιαλισμός, ο μαρξισμός-λενινισμός, στηλιτεύει κι αυτός την πλεονεξία, θα μπορούσαμε σχεδόν να πούμε το ίδιο έντονα. Ο εγωισμός είναι κάτι από αυτά που εμείς κριτικάρουμε περισσότερο, κάτι που και η Εκκλησία κριτικάρει. Η φιλαργυρία είναι άλλη μια κριτική για την οποία έχουμε κοινά σημεία.
Εγώ μάλιστα πρόσθεσα στους επισκόπους, ότι εσείς έχετε ιεραποστόλους που πηγαίνουν στον Αμαζόνιο, για παράδειγμα, για να ζήσουν μαζί με τις κοινότητες των Ινδιάνων, ή που πηγαίνουν να δουλέψουν μαζί με τους λεπρούς. Πηγαίνετε και δουλεύετε με τους αρρώστους σε πολλά μέρη του κόσμου. Και εμείς έχουμε τους διεθνιστές. Δεκάδες χιλιάδες Κουβανοί εκπληρώνουν διεθνιστικές αποστολές. Τους ανέφερα το παράδειγμα των δασκάλων μας που πήγαν στη Νικαράγουα, 2.000 δάσκαλοι, που ζουν σε πολύ δύσκολες συνθήκες μαζί με τις αγροτικές οικογένειες. Δάσκαλοι και δασκάλες, που είναι το πιο ενδιαφέρον, γιατί σχεδόν το 50% αυτών των δασκάλων που πήγαν στη Νικαράγουα ήταν γυναίκες, πολλές είχαν οικογένεια, παιδιά. Αποχωρίζονταν την οικογένειά τους για δυο χρόνια για να πάνε στα πιο απομακρυσμένα μέρη, στα βουνά και στους αγρούς της Νικαράγουας, να ζήσουν εκεί που ζουν εκείνοι, σ’ ένα ταπεινό καλύβι, να τρέφονται όπως τρέφονται εκείνοι. Και μερικές φορές ξέρω ότι στο ίδιο σπίτι, κατά κανόνα, ζούσαν η οικογένεια, το ζευγάρι, τα παιδιά, ο δάσκαλος ή η δασκάλα και τα ζώα.
[…] Και έχουμε καθηγητές και δασκάλους σε χώρες της Αφρικής, όπως στην Αγκόλα, τη Μοζαμβίκη, την Αιθιοπία, ή της Ασίας, όπως στη Νότια Υεμένη. Έχουμε γύρω στους 1.500 γιατρούς που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στα πιο απομακρυσμένα μέρη του κόσμου, στην Ασία, την Αφρική, δεκάδες χιλιάδες συμπατριώτες σε διάφορα διεθνιστικά καθήκοντα.
Θύμισα στους επισκόπους, ότι αν η Εκκλησία έχει τους ιεραποστόλους, εμείς έχουμε τους διεθνιστές. Αν εσείς εκτιμάτε τούτο το πνεύμα αυτοθυσίας και άλλες ηθικές αξίες, αυτές είναι οι αξίες που εμείς εξάρουμε, τιμούμε και προσπαθούμε να προωθήσουμε στη συνείδηση των συμπατριωτών μας.
Τους είπα κάτι ακόμη: Αν η Εκκλησία επρόκειτο να δημιουργήσει ένα Κράτος σύμφωνα με τις αρχές αυτές, θα οργάνωνε ένα Κράτος σαν το δικό μας.
Φράι Μπέττο: Ναι, αλλά ελπίζω πως η Εκκλησία δεν θα έχει ξανά αυτή την πρόθεση, ότι η χριστιανοσύνη «της Δεξιάς» δεν θα είναι η χριστιανοσύνη «της Αριστεράς».
Φιντέλ Κάστρο: Ε, καλά, εγώ βέβαια δεν συμβούλευα τους επισκόπους να οργανώσουν Κράτος. Τους είπα, όμως, ότι αν το οργάνωναν σύμφωνα με τις χριστιανικές αντιλήψεις, θα οργάνωναν ένα κράτος παρόμοιο με το δικό μας.
Τους είπα: Για παράδειγμα, σίγουρα δεν θα επιτρέπατε και θα αποφεύγατε με κάθε τρόπο τα τυχερά παιχνίδια, σ’ ένα Κράτος που θα διέπεται από τις χριστιανικές αρχές. Εμείς εξαλείψαμε το παιχνίδι. Δεν θα επιτρέπατε την ύπαρξη ζητιάνων και εξαθλιωμένων στους δρόμους. Το δικό μας είναι το μοναδικό Κράτος της Λατινικής Αμερικής, όπου δεν υπάρχουν ούτε ζητιάνοι ούτε εξαθλιωμένοι. Δεν θα επιτρέπατε να υπάρχει παιδί εγκαταλελειμμένο. Σ’ αυτή τη χώρα δεν υπάρχει ούτε ένα τέτοιο παιδί. Δεν θα επιτρέπατε παιδί πεινασμένο. Σ’ αυτή τη χώρα δεν υπάρχει πεινασμένο παιδί. Δεν θα αφήνατε γέρο χωρίς βοήθεια, χωρίς περίθαλψη. Σ’ αυτή τη χώρα δεν υπάρχουν ηλικιωμένοι χωρίς βοήθεια, χωρίς περίθαλψη. Δεν θα επιτρέπατε την ιδέα μιας χώρας γεμάτης ανέργους. Σ’ αυτή τη χώρα δεν υπάρχουν άνεργοι. Δεν θα επιτρέπατε τα ναρκωτικά. Στη χώρα μας έχουν εξαλειφθεί. Δεν θα επιτρέπατε την πορνεία, έναν τρομερό θεσμό που υποχρεώνει τη γυναίκα να ζει πουλώντας το κορμί της. Στη χώρα μας η πορνεία έχει εξαλειφθεί, έχουν καταργηθεί οι διακρίσεις, έχουν δημιουργηθεί δυνατότητες δουλειάς για τη γυναίκα, ανθρώπινες συνθήκες, προωθείται κοινωνικά η γυναίκα. Καταπολεμήσαμε τη διαφθορά, την κλοπή, την υπεξαίρεση. Επομένως όλα αυτά τα πράγματα που καταπολεμήσαμε, όλα αυτά τα προβλήματα που λύσαμε, θα ήταν τα ίδια που θα προσπαθούσε να λύσει η Εκκλησία, αν επρόκειτο να οργανώσει ένα πολιτικό κράτος σύμφωνα με τους χριστιανικούς κανόνες.
Το παραπάνω κείμενο, είναι απόσπασμα από τις συνομιλίες του Φιντέλ Κάστρο με τον βραζιλιάνο καθολικό μοναχό και υποστηρικτή της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, Φράι Μπέττο, που έγιναν το 1985, όπως περιέχονται στο βιβλίο “Ο Φιδέλ και η Θρησκεία: συνομιλίες με τον Φράι Μπέττο” (εκδόσεις Γνώσεις, 1987, σελ. 279-283).
Υπερβολές 