Είναι η εκκλησία στο πλευρό του λαού;

«Η Εκκλησία, η οποία είναι μέχρι σήμερα πολύ στενά συνδεδεμένη με την καθεστηκυία τάξη, αρχίζει να τοποθετείται με διαφορετικό τρόπο απέναντι στην κατάσταση λεηλασίας, καταπίεσης και αλλοτρίωσης που βιώνουμε στη Λατινική Αμερική. Αυτό έχει προκαλέσει την ανησυχία των εκμεταλλευτών και των υπέρμαχων της καπιταλιστικής κοινωνίας, που βλέπουν να απομακρύνεται αυτή που μέχρι σήμερα αποτελούσε, συνειδητά ή ασυνείδητα, ένα από τα στηρίγματά αυτής της κατάστασης.»¹

Τα παραπάνω, τα έγραφε το 1971 ο Περουβιανός ιερέας και θεολόγος, Γκουστάβο Γκουτιέρες. Ήταν μια περίοδος όπου μεγάλα τμήματα της Καθολικής εκκλησίας στην Λατινική Αμερική, κάτω από την επιρροή του κινήματος της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, στέκονταν χωρίς περιστροφές στο πλευρό του λαού και συμπορεύονταν με αυτούς που επιδίωκαν την ανατροπή του καπιταλισμού.

Μάλιστα, για την Θεολογία της Απελευθέρωσης, το μνημόνιο της Σάντα Φε (Santa Fe Document) για την ακολουθητέα πολιτική των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική, που συνέταξαν οι σύμβουλοι του Ρόναλντ Ρέιγκαν, ανέφερε: «Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ πρέπει να αρχίσει να αγωνίζεται (και όχι να αντιδρά εκ των υστέρων) εναντίον της θεολογίας της απελευθέρωσης. Στη Λατινική Αμερική ο ρόλος της εκκλησίας είναι ζωτικός για την έννοια της πολιτικής ελευθερίας. Δυστυχώς οι μαρξιστικές-λενινιστικές δυνάμεις κάνουν χρήση της εκκλησίας ως όπλου κατά της ατομικής ιδιοκτησίας και του καπιταλιστικού συστήματος παραγωγής, διοχετεύοντας στη θρησκευτική κοινότητα ιδέες μάλλον κομμουνιστικές παρά χριστιανικές».

Το ζήτημα είναι το εξής: Θα μπορούσε να ειπωθεί κάτι παρόμοιο, με αυτά που λέει ο Γκουτιέρες, για την ντόπια εκκλησία σήμερα;

Η σχετική θεολογία για μια τέτοια στάση της εκκλησίας, είναι βαθιά και υπαρκτή. Το ιστορικό υπόβαθρο έχει επίσης βαθιές ρίζες. Άνθρωποι που αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητα της ανατροπής της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, υπάρχουν μέσα στην εκκλησία. Παρ’ όλα αυτά όμως, στο παραπάνω ερώτημα, η απάντηση είναι πως μάλλον όχι!

Η εκκλησία, δεν έχει ταχθεί ξεκάθαρα υπέρ του λαού. Μπορεί μεν να προσφέρει φιλανθρωπία στους πιο φτωχούς και εξαθλιωμένους, όμως δεν θίγει τα αίτια που οδηγούν τον λαό στην εξαθλίωση και την φτώχεια, την ίδια στιγμή που οι καπιταλιστές συσσωρεύουν αμύθητο πλούτο. Η εκκλησία ανέχεται τους εκμεταλλευτές στους κόλπους της. Δεν τους ενοχλεί κι ούτε τους αγγίζει ιδιαίτερα. Ο βιβλικός λόγος του Ιησού, ότι “είναι ευκολώτερον να περάση μια καμήλα από την τρύπα μιας βελόνας παρά πλούσιος να μπη εις την βασιλείαν του Θεού.” (Ματθ. 19:24, ΚΔΤΚ), αποσιωπάται ολοσχερώς.

Είναι ανάγκη και η εκκλησία να ταχθεί στο πλευρό των καταπιεσμένων, να γίνει καταπέλτης ενάντια στην ανισότητα, την αδικία και την εκμετάλλευση, να πάψει να καταδέχεται να είναι εργαλείο στα χέρια των αστών, να πάψει είναι «όπιο του λαού». Εξάλλου, «η φτώχεια είναι σύμφωνα με τη Βίβλο μια σκανδαλώδης απαράδεκτη κατάσταση που αντιβαίνει προς τις αρχές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και συνεπώς είναι αντίθετη στο θέλημα του Θεού.»²

1. Γκουστάβο Γκουτιέρες, «Θεολογία της απελευθέρωσης», Άρτος Ζωής, Αθήνα 2012, σελ. 252.
2. Ο.π. σελ. 473

Για τους θρησκευόμενους υπερασπιστές του καπιταλισμού

Υπάρχουν θρησκευόμενοι που αγωνιούν και αγωνίζονται για την υπεράσπιση, την συγκάλυψη και την εδραίωση του καπιταλιστικού συστήματος της εκμετάλλευσης. Την προοπτική της ανατροπής της βαρβαρότητας την βαπτίζουν αμαρτία. Φαίνεται να έχουν διαλέξει πλευρά: είναι στο πλευρό αυτών που έχουν στην κατοχή τους τα μέσα παραγωγής αρπάζοντας τον πλούτο που παράγει ο λαός με τον ιδρώτα και το αίμα του.

Κάποιους θα τους ακούσετε να δυσανασχετούν με τα εμπόδια που θέτει το κράτος στην επιχειρηματικότητα, στην ελεύθερη αγορά και οικονομία, ευαγγελιζόμενοι πως όλα θα βελτιωθούν με ακόμα πιο αχαλίνωτο καπιταλισμό, με ακόμα μεγαλύτερη βαρβαρότητα. Άλλοι θα αγωνιούν για τις τράπεζες των καπιταλιστών και την ανακεφαλαίωσή τους. Άλλοι πάλι, θα υποστηρίξουν ότι έργο της εκκλησίας είναι η φιλανθρωπία, ενώ η θεολογία που είναι στο πλευρό του λαού και της εργατικής τάξης και η οποία αγγίζει τους «τύπους των ήλων» των αιτίων της ανισότητας και της αδικίας, δεν είναι έργο της εκκλησίας.

Συνειδητά ή ασυνείδητα, είναι υπερασπιστές των ισχυρών αυτού του κόσμου, των πλουσίων και των καπιταλιστών.

Τι σχέση έχουν όλοι αυτοί άραγε, με τον αρχαίο λόγο της εκκλησίας;

«Αλίμονο σε εκείνους που προσθέτουν στο σπίτι τους κι άλλο σπίτι κι ενώνουνε χωράφι με χωράφι, έτσι που πια να μην υπάρχει τόπος για άλλους κι αυτοί να μείνουνε οι μοναδικοί της χώρας κάτοικοι! […] Ο πλούσιος θα αφανιστεί μέσα στις επιχειρήσεις του. […] Οι πλούσιοι είναι αυτοί που σας καταδυναστεύουν. […]  Ακούστε με τώρα εσείς οι πλούσιοι. Κλάψτε με γοερές κραυγές για τα βάσανά σας, που όπου να ‘ναι έρχονται. Ο πλούτος σας σάπισε, και τα ρούχα σας τα ‘φαγε ο σκόρος· το χρυσάφι σας και το ασήμι κατασκούριασαν, και η σκουριά τους θα είναι μαρτυρική κατάθεση εναντίον σας και θα καταφάει τις σάρκες σας σαν τη φωτιά. Κι ενώ πλησιάζει η κρίση, εσείς μαζεύετε θησαυρούς. Ακούτε! Κραυγάζει ο μισθός των εργατών που θέρισαν τα χωράφια σας κι εσείς τους τον στερήσατε· και οι κραυγές των θεριστών έφτασαν ως τα αυτιά του παντοδύναμου Κυρίου. Ζήσατε πάνω στη γη με απολαύσεις και σπατάλες. Παχύνατε σαν τα ζώα, που τα πάνε για σφάξιμο. Καταδικάσατε και φονεύσατε τον αθώο· δε σας προέβαλε αντίσταση καμία.» (Ησ. 5:8, Ιακ. 1:11, 2:6, 5:1-6)

Κάποια ζητήματα που θα πρέπει να δούμε, χωρίς φόβο και προκαταλήψεις!

Let’s stop «fooling» ourselves!

Ανέκαθεν οι εκμεταλλευτές, μέσα από την θρησκευτική πίστη, επιδίωκαν να υποδουλώσουν την συνείδηση του λαού, διδάσκοντας πως η ύπαρξη φτωχών και πλουσίων είναι μέρος του «θεϊκού σχεδίου», πως οι άνθρωποι πρέπει να σιωπούν μπροστά στην αδικία και την ανισότητα και να υποτάσσονται σιωπηλά στους από πάνω!

Είναι αλήθεια πως το απελευθερωτικό μήνυμα της χριστιανικής πίστης, στις περισσότερες περιπτώσεις… «εξαϋλώθηκε», και μέσα στους αιώνες, οι εκκλησίες εξελίχθηκαν σε βασικό δεκανίκι των εκμεταλλευτών.

Βέβαια, πάντα υπήρξαν επαναστατικές φωνές που διαφοροποιούνταν, μέσα στην εκκλησία. Η ίδια η Αγία Γραφή, είναι διάσπαρτη από έναν απελευθερωτικό οραματισμό της κοινωνίας (1, 2, 3, 4, 5). Μάλιστα ο σοσιαλιστής ηγέτης Φιντέλ Κάστρο παραδεχόταν πως «με τις διδασκαλίες του Χριστού μπορείς να διατυπώσεις ένα ριζοσπαστικό σοσιαλιστικό πρόγραμμα, ανεξαρτήτως αν είσαι πιστός ή όχι». Επίσης, πολλοί από αυτούς που οι ίδιες οι εκκλησίες παραδέχονται ως Πατέρες, διατύπωσαν ιδιαίτερα ριζοσπαστικές σκέψεις για το κοινωνικό ζήτημα (1, 2, 3, 4, 5). Αλλά η φωνή τους, φαίνεται πως αποσιωπάται με αποτέλεσμα να αγνοούνται οι αντιλήψεις τους από την συντριπτική πλειοψηφία των θρησκευόμενων.

Όσο για τα διάφορα ριζοσπαστικά κινήματα που εμπνεύστηκαν από την χριστιανική πίστη μέσα στους αιώνες (θαβωρίτες, αναβαπτιστές, κίνημα των χωρικών, σκαφτιάδες κ.λπ.), είτε θεωρούνται ως αμφιλεγόμενα από την επικρατούσα θεολογική σκέψη, είτε απορρίπτονται εξολοκλήρου ως αιρετικά (sic). Επίσης, για την σύγχρονη θεολογία της απελευθέρωσης, οι σύγχρονοι «ιεροεξεταστές», από νωρίς έσπευσαν να της κολλήσουν την ταμπέλα της «μαρξιστικής τάσης» της εκκλησίας, επιχειρώντας να την απαξιώσουν στα μάτια ενός ποιμνίου που είχε γαλουχηθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε όταν άκουγε την λέξη «κομμουνισμός», έκανε συνειρμούς με την κόλαση!

Οι χριστιανοί που αντιλαμβανόμαστε την αναγκαιότητα της κοινωνικής απελευθέρωσης και της ανατροπής του συστήματος της εκμετάλλευσης, θα πρέπει πρώτοι να ασκήσουμε κριτική και να αναλύσουμε τον αντιδραστικό ρόλο που έπαιξαν εκφάνσεις της θρησκείας και της εκκλησίας μέσα στην ιστορία.

Θα πρέπει, επιτέλους, χωρίς φόβο και προκαταλήψεις, να αναζητήσουμε το γιατί και το πως, η απελευθερωτική χριστιανική πίστη σε πολλές περιπτώσεις μετατράπηκε σε μοιρολατρική αντίληψη για την ζωή, και χρησιμοποιήθηκε ως κατασταλτικό για κάθε πιθανή ριζοσπαστικοποίηση, κηρύττοντας (όπως έλεγε το The Preacher And The Slave του Τζό Χίλλ): «Θα φάτε, σε αυτή την ένδοξη γη πάνω από τον ουρανό. Να εργάζεστε και να προσεύχεστε, ζήστε στο σανό. Όταν πεθάνετε, θα λάβετε πίτα στον ουρανό. Αν παλέψετε σκληρά για τα παιδιά σας και τη γυναίκα σας, και προσπαθείτε να διεκδικήσετε κάτι καλό σε αυτή τη ζωή, είστε αμαρτωλός και κακός άνθρωπος. Όταν θα πεθάνετε, σίγουρα θα πάτε στην κόλαση.»

Θα πρέπει να μελετήσουμε και να αξιοποιήσουμε την κριτική που έχει ασκηθεί προς θρησκεία και εκκλησία, από την σκοπιά του εργατικού-λαϊκού κινήματος και της κοινωνικής απελευθέρωσης.

Θα πρέπει να δούμε, πως ακόμα και σήμερα, ένα τεράστιο κομμάτι της εκκλησίας χαρακτηρίζεται από την αντίδραση, την μοιρολατρία, την συγκάλυψη της κοινωνικής οπισθοδρόμησης, την δικαιολόγηση της εκμετάλλευσης, και πολλές φορές ακόμα κι από την εναντίωση και τον εξοβελισμό της ριζοσπαστικής, αγωνιστικής και απελευθερωτικής προοπτικής.

Κομμουνιστής: αυτός που απορρίπτει την μοιρολατρία

Οι χριστιανοί κομμουνιστές είναι κομμάτι της εργατικής τάξης που αγωνίζεται για την ανατροπή της καπιταλιστικής βαρβαρότητας και την σοσιαλιστική προοπτική. Ο αντικαπιταλισμός τους υπερβαίνει την υλιστική ανάλυση: είναι κομμουνιστές όχι μόνο επειδή αυτό είναι το συμφέρον της τάξης τους, αλλά δεσμεύονται από έναν «πρακτικό ιδεαλισμό», στα ιδανικά της δικαιοσύνης, της ελευθερίας και της ισότητας!

Κομμουνιστές μπορούν να είναι χριστιανοί που απορρίπτουν τις μοιρολατρικές μορφές της πίστης. Την μοιρολατρική και περιορισμένη στην μεταφυσική πίστη (που στην ουσία αποτελεί διαστροφή της χριστιανικής πίστης), την εκμεταλλεύονται απολυταρχικά και εκμεταλλευτικά καθεστώτα και συστήματα, μαζί και ο καπιταλισμός. Μέσω μιας τέτοιας πίστης, ο άνθρωπος μπορεί να μετατραπεί σε παθητικό και χειραγωγήσιμο εκμεταλλευόμενο.

Στην πραγματικότητα, η χριστιανική πίστη (όπως την αντιλαμβανόμαστε και την βιώνουμε), δεν διδάσκει την μοιρολατρία κι ούτε περιορίζεται στην μεταφυσική. Ασχολείται με αυτόν τον κόσμο. Κριτήριο δικαίωσης, σύμφωνα με τις πηγές της χριστιανικής πίστης, δεν είναι οι γονυκλισίες, τα κεράκια, τα τάματα, αλλά η κοινωνική προσφορά (Ματθ. 25:34-40). Οι αρχέγονες χριστιανικές κοινότητες του 1ου αιώνα, ασκούσαν δριμεία κριτική προς τους πλούσιους της εποχής, προβάλλοντας ένα κομμουναλιστικό μοντέλο. Η χριστιανική πίστη αποτέλεσε έμπνευση για μια σειρά από ριζοσπαστικά κινήματα: από το κίνημα των χωρικών του 16ου αιώνα στην Γερμανία και από τους «Σκαφτιάδες» του 17ου αιώνα στην Βρετανία, μέχρι το πιο πρόσφατο κίνημα της Θεολογίας της Απελευθέρωσης στην Λατινική Αμερική.

Μάλιστα, η επίδραση της ριζοσπαστικής Θεολογίας της Απελευθέρωσης ήταν τέτοια, που ένας χιλιανός θεολόγος, ο Πάμπλο Ρικάρντ, παρατηρεί ότι στη Κεντρική Αμερική «οι Μαρξιστικές δυνάμεις έχουν ξεπεράσει τον παραδοσιακό ελιτισμό τους και σήμερα δέχονται ως γεγονός την ταυτότητα του λαού, με τη θρησκευτική, ηθική, πολιτιστική, εθνική και φιλοσοφική της διάσταση». Το ίδιο ισχύει σε μεγάλο βαθμό και για την υπόλοιπη Λατινική Αμερική. Βέβαια, εκεί οι μαρξιστές, είχαν να κάνουν με μια εκκλησία, της οποίας η βάση (και όχι μόνο) επί δεκαετίες συνεργαζόταν με τους κομμουνιστές π.χ. στην οργάνωση συνδικάτων (όπως έκανε ο επίσκοπος Σαμουέλ Ρουίς στο Μεξικό) και συμμετείχε σε επαναστατικά, ριζοσπαστικά και αντιιμπεριαλιστικά κινήματα που εναντιωνόντουσαν στην εκμετάλλευση και την καταπίεση των λαϊκών στρωμάτων (όπως ο Καμίλο Τόρες στην Κολομβία, ο Ερνέστο Καρδενάλ στην Νικαράγουα, ο Όσκαρ Ρομέρο στο Ελ Σαλβαδόρ και πολλοί άλλοι).

Όπως και να ‘χει, κομμουνιστής, δηλαδή αγωνιστής για έναν δίκαιο κόσμο ισότητας χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, μπορεί να είναι μόνο αυτός που απορρίπτει την μοιρολατρία. Και αυτό ισχύει ανεξάρτητα από το αν είναι κάποιος θρησκευόμενος ή μη.

Ετσι κι αλλιώς η Γη θα γίνει κόκκινη (…)
Χριστούλη μου, όμορφη που ‘ναι η προφητεία αυτή.
Θα φροντίσουμε εμείς γι’ αυτό.

Οι «σκαφτιάδες»

Τον 17ο αιώνα στην Αγγλία, μια ομάδα χριστιανών αγροτών, εμπνευσμένη από την οικονομική ισότητα και την άρνηση της ατομικής ιδιοκτησίας για την οποία διάβαζαν στα πρώτα κεφάλαια των Πράξεων των Αποστόλων, επιχειρεί να ανατρέψει το κοινωνικό σύστημα της εποχής της, και να καταργήσει την ιδιωτική ιδιοκτησία της γης!

Μιλάμε για το κοινωνικό κίνημα των «Σκαφτιάδων» ή «Σκαπανέων» (Diggers),  το οποίο εμφανίστηκε λίγο πριν από την Αγγλική Επανάσταση του 17ου αιώνα, και εναντιώθηκε στο σύστημα το οποίο τοποθετούσε τις μεγάλες εκτάσεις της γης στα χέρια των λίγων γαιοκτημόνων.

Για τους Σκαφτιάδες, o Billy Bragg τραγουδάει το «The World Turned Upside Down», τους στίχους του οποίου σας παραθέτουμε, σε ελεύθερη απόδοση:

Το 1649 /  στον λόφο του Αγίου Γεωργίου, / μια κουρελιασμένη ομάδα που ονομαζόταν «Σκαφτιάδες» / ήρθε για να δείξει την λαϊκή βούληση.  /  Αψήφησαν τους γαιοκτήμονες, / αψήφησαν τους νόμους. / Ήταν οι αδικημένοι που διεκδικούσαν αυτό που τους άνηκε.

«Ερχόμαστε εν ειρήνη» είπαν / «για να σκάβουμε και να σπέρνουμε. / Ερχόμαστε να δουλέψουμε τα κτήματα έχοντάς τα κοινά, / και να κάνουμε αυτήν την άγονη γη να βλαστήσει. / Αυτήν την γη που είναι διαιρεμένη / εμείς θα την κάνουμε ένα. / Έτσι θα υπάρχει / ένα κοινό ταμείο για όλους.

Την αμαρτία της ιδιοκτησίας / θα την απαξιώσουμε. / Κανένας άνθρωπος δεν θα έχει το δικαίωμα να αγοράζει και να πουλάει / την γη για ιδιωτικό όφελος. / Με κλοπές και φόνους / πήραν τη γη. / Τα περιτοιχίσματα πλέον / ξεφυτρώνουν με δικές τους εντολές.

Αυτοί φτιάχνουν τους νόμους / ώστε να μας αλυσοδένουν καλά. / Ο κλήρος, μας θαμπώνει με τον ουρανό / ή μας αναθεματίζει για την κόλαση. / Εμείς δεν λατρεύουμε / τον Θεό που υπηρετούν αυτοί. / Τον Θεό της πλεονεξίας που ταΐζει τους πλούσιους / ενώ οι φτωχοί λιμοκτονούν.

Εμείς, δουλεύουμε και τρώμε μαζί. / Εμείς, δεν χρειαζόμαστε σπαθιά.  / Εμείς, δεν θα υποκύψουμε στα αφεντικά, / ούτε θα πληρώσουμε ενοίκιο στους άρχοντες. / Ακόμα είμαστε ελεύθεροι, / αν και είμαστε φτωχοί. / Όλοι εσείς οι Σκαφτιάδες, εμπρός για την δόξα! / Τώρα, εμπρός!»

Από αυτούς που είχαν περιουσίες / προήλθαν οι διαταγές. / Έστειλαν μισθοφόρους και στρατιώτες / για να εξαλείψουν τις αξιώσεις των Σκαφτιάδων. / Γκρέμισαν τα σπίτια τους / καταστρέψανε το καλαμπόκι τους. / Τους σκόρπισαν μεν, / αλλά το όραμα ακόμα πλανάται.

Εσείς οι φτωχοί πάρτε θάρρος. / Εσείς οι πλούσιοι προσέξτε. / Αυτή η γη δημιουργήθηκε ως ένα κοινό ταμείο, / ώστε να είναι μοιρασμένο σε όλους. / Όλα κοινά! / Όλος ο λαός, ένα!

Μερικές σκέψεις

Στην περίπτωση των «σκαφτιάδων», όπως και σε διάφορες ακόμα περιπτώσεις (από το κίνημα των χωρικών του Τόμας Μύντσερ, μέχρι το κίνημα της θεολογίας της απελευθέρωσης, κ.λπ.), τα «ιδεαλιστικά» στοιχεία της χριστιανικής πίστης, μπόρεσαν να λειτούργησαν θετικά, και ώθησαν συνειδήσεις προς την ριζοσπαστικοποίηση και την ρήξη με την πλουτοκρατία και το κατεστημένο που υποστήριζε τα κεκτημένα της.

Εμείς, λοιπόν, αποδεχόμαστε την, ίσως «αντιεπιστημονική» για μερικούς, αντίληψη (και εδώ ίσως να φανούμε «αιρετικοί» προς άπαντες), ότι ο κοινωνικός και πολιτικός ριζοσπαστισμός, έχει να κάνει με την θέση που παίρνει ο καθένας στο ζήτημα της ταξικής πάλης, και με τον βαθμό στον οποίον, τέλος πάντων, έχει αναπτύξει ταξική συνείδηση. Το υπόβαθρο του κοινωνικοπολιτικού ριζοσπαστισμού, σε κάποιους μπορεί να θεωρηθεί «υλιστικό», σε κάποιους άλλους «ιδεαλιστικό». Όμως, η έννοια της θρησκευτικής πίστης, δεν θα πρέπει να θεωρείται πως, σε κάθε περίπτωση, αντιδραστικοποιεί ή εμποδίζει τον ριζοσπαστισμό των λαϊκών στρωμάτων.

Σκοπός, του κομμουνιστή που έχει θρησκευτική, και ειδικά χριστιανική, πίστη και συνείδηση, θα πρέπει να είναι η ανάδειξη των γνήσιων και ριζοσπαστικών στοιχείων της πίστης, και η αντιμετώπιση των μοιρολατρικών ερμηνειών και αντιλήψεων, που πράγματι διδάσκουν υποταγή και καθιστούν μορφές της θρησκευτικής πίστης σε «όπιο του λαού».

Δεν θα πρέπει να αποτελεί στρατηγική (έστω και μακροπρόθεσμη) του Κομμουνιστικού Κόμματος, η απάλειψη της θρησκευτικής πίστης και η αποδοχή άλλων φιλοσοφικών ρευμάτων από την εργατική τάξη. Στόχος των κομμουνιστών θα πρέπει να είναι η οικοδόμηση του λαϊκού ταξικού κινήματος. Και σε αυτό το κίνημα, ο κάθε προλετάριος και ο κάθε εργάτης, οφείλει να κρατάει μία ταυτότητα, την ταξική. Και αυτήν την ταυτότητα, δεν έχει κανείς το δικαίωμα να την αμφισβητεί.

Aσυμβατότητα!

Υπάρχουν πράγματα που είναι ασύμβατα από την φύση τους. Επίσης, πολλές φορές, υπάρχουν διαστρεβλώσεις (ενίοτε εσκεμμένες), που επιχειρούν να εξαλείψουν την προαναφερόμενη ασυμβατότητα.

Η χριστιανική παράδοση έχει μια συγκεκριμένη στάση απέναντι στην συσσώρευση πλούτου.

Η παράδοση αυτή, έχει ως υπόβαθρο τα πανάρχαια κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης. Ο νόμος του λαού Ισραήλ είχε σαφείς διατάξεις ενάντια στην ιδιοποίηση των μέσων παραγωγής: «Η γη δεν πρέπει να πωλείται οριστικά…» (Λευ. 25:23), ενώ θέσπιζε θεσμούς όπως τα Ιωβηλαία έτη για τον ίδιο λόγο.

Επίσης, οι προφήτες διακήρυτταν με θάρρος λόγους που με σημερινούς όρους, θα μπορούσαμε άνετα να τους χαρακτηρίσουμε αντικαπιταλιστικούς: “Αλίμονο σε εκείνους που προσθέτουν στο σπίτι τους κι άλλο σπίτι κι ενώνουνε χωράφι με χωράφι, έτσι που πια να μην υπάρχει τόπος για άλλους κι αυτοί να μείνουνε οι μοναδικοί της χώρας κάτοικοι!” (Ησ. 5:8).

Αργότερα, ο Ιησούς Χριστός κράτησε ξεκάθαρη στάση απέναντι στον πλούτο και το χρήμα: “Κανείς δεν μπορεί να είναι δούλος σε δύο κυρίους· γιατί ή θα μισήσει τον ένα και θα αγαπήσει τον άλλο, ή θα στηριχτεί στον ένα και θα περιφρονήσει τον άλλο. Δεν μπορείτε να είστε δούλοι και στο Θεό και στο χρήμα.” (Ματθ. 6:24). “Είναι ευκολώτερον να περάση μια καμήλα από την τρύπα μιας βελόνας παρά πλούσιος να μπη εις την βασιλείαν του Θεού.” (Ματθ. 19:24, ΚΔΤΚ)

Η πρωτοχριστιανική κοινότητα που ιδρύθηκε από τους αποστόλους, βασίστηκε στην κοινοκτημοσύνη των πιστών, και την απόρριψη της ατομικής ιδιοκτησίας: “όλοι οι πιστοί ζούσαν σε έναν τόπο και είχαν τα πάντα κοινά· πουλούσαν ακόμα και τα κτήματα και τα υπάρχοντά τους, και μοίραζαν τα χρήματα σε όλους, ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός” (Πράξ. 2:44-45). “Όλοι όσοι πίστεψαν είχαν μία καρδιά και μία ψυχή. Κανείς δεν θεωρούσε ότι κάτι από τα υπάρχοντά του ήταν δικό του, αλλά όλα τα είχαν κοινά.” (Πράξ. 4:32). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην υπάρχει “κανείς ανάμεσά τους που να στερείται τα απαραίτητα. Γιατί όσοι είχαν χωράφια ή σπίτια τα πουλούσαν, κι έφερναν το αντίτιμο αυτών που πουλούσαν, και το έθεταν στη διάθεση των αποστόλων. Απ’ αυτό δινόταν στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του.” (Πραξ. 4:34-35).

Επίσης, ηγετικές προσωπικότητες αυτής την κοινότητας, όπως ο Ιάκωβος, είχαν ξεκάθαρη στάση απέναντι στον πλούτο: “Ακούστε με τώρα εσείς οι πλούσιοι. Κλάψτε με γοερές κραυγές για τα βάσανά σας, που όπου να ‘ναι έρχονται. Ο πλούτος σας σάπισε, και τα ρούχα σας τα ‘φαγε ο σκόρος· το χρυσάφι σας και το ασήμι κατασκούριασαν, και η σκουριά τους θα είναι μαρτυρική κατάθεση εναντίον σας και θα καταφάει τις σάρκες σας σαν τη φωτιά. Κι ενώ πλησιάζει η κρίση, εσείς μαζεύετε θησαυρούς. Ακούτε! Κραυγάζει ο μισθός των εργατών που θέρισαν τα χωράφια σας κι εσείς τους τον στερήσατε· και οι κραυγές των θεριστών έφτασαν ως τα αυτιά του παντοδύναμου Κυρίου. Ζήσατε πάνω στη γη με απολαύσεις και σπατάλες. Παχύνατε σαν τα ζώα, που τα πάνε για σφάξιμο. Καταδικάσατε και φονεύσατε τον αθώο· δε σας προέβαλε αντίσταση καμία.” (Ιακ. 5:1-6).

Στους επόμενους αιώνες, οι πατέρες της εκκλησίας, κράτησαν την αντιπλουτοκρατική παράδοση της εκκλησίας ζώσα. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, κήρυττε πως «είναι ολέθριο το πάθος της πλουτομανίας και δεν είναι με κανένα τρόπο δυνατό να πλουτίζει κανείς χωρίς ν’ αδικεί.» (PG 62:561-2)

Παρ’ όλη αυτήν την ριζοσπαστική παράδοση της χριστιανικής πίστης, το σύστημα της εκμετάλλευσης, έχουν πλασάρει στους λαούς, αντί για την παραδοσιακή ανατρεπτική χριστιανική αντίληψη, ένα μοιρολατρικό «όπιο», κατασκεύασμα των επιδιώξεών του, που διδάσκει την σιωπή μπροστά στην αδικία, την υποταγή μπροστά στην εκμετάλλευση, που υποθάλπει τον συναγελασμό των διοικούντων της εκκλησίας με τους εκμεταλλευτές πλουτοκράτες, την αποδοχή των πλουσίων ως ευσεβών ανθρώπων που ενίοτε κάνουν και «φιλανθρωπίες»!

Κι όμως, η ριζοσπαστική παράδοση της χριστιανικής πίστης, ούτε καν αυτές, τις «φιλανθρωπίες» δεν αποδέχεται από τους εκμεταλλευτές: «Ἀλλὰ κι ἂν ἀκόμη προσφέρεις ἐλεημοσύνη, ὡς προϊὸν ἀπάνθρωπης ἐκμετάλλευσης δὲν θὰ εἶναι καρπὸς τῶν συμφορῶν τῶν ἄλλων, γεμάτη δάκρυα καὶ στεναγμούς; Ἂν γνώριζε ὁ φτωχὸς ἀπὸ ποῦ προσφέρεις τὴν ἐλεημοσύνη, δὲν θὰ τὴ δεχόταν, γιατὶ θὰ αἰσθανόταν σὰ νὰ ἔμελλε νὰ γευτεῖ σάρκες ἀδελφικὲς καὶ αἷμα συγγενῶν του. Θὰ σοῦ πετοῦσε δὲ κατάμουτρα τοῦτα τὰ λόγια τὰ γεμάτα θάρρος καὶ φρονιμάδα: Μὴ μὲ θρέψεις, ἄνθρωπε, ἀπὸ τὰ δάκρυα τῶν ἀδελφῶν μου. Μὴ δώσεις στὸ φτωχὸ ψωμὶ βγαλμένο ἀπὸ τοὺς στεναγμοὺς τῶν ἄλλων φτωχῶν. Μοίρασε στοὺς συνανθρώπους σου ὅσα μὲ ἀδικίες μάζεψες καὶ τότε θὰ παραδεχτῶ τὴν εὐεργεσία σου. Ποιὸ τὸ ὄφελος, ἂν δημιουργεῖς πολλοὺς φτωχοὺς (μὲ τὴν ἐκμετάλλευση) κι ἀνακουφίζεις ἕνα (μὲ τὴν ἐλεημοσύνη); Ἂν δὲν ὑπῆρχε τὸ πλῆθος τῶν τοκογλύφων (τῶν ἐκμεταλλευτῶν γενικά), δὲν θὰ ὑπῆρχε οὔτε ἡ στρατιὰ τῶν πεινασμένων. Ἂς διαλυθοῦν τὰ ὀργανωμένα οἰκονομικὰ συμφέροντα καὶ ὅλοι θ’ ἀποκτήσουμε τὴν οἰκονομική μας αὐτάρκεια.» (Γρηγόριος Νύσσης, Κατά Τοκιζόντων)

Λοιπόν, για να ξεκαθαρίσουμε: καπιταλισμός, πλούτος, επιδίωξη της μεγιστοποίησης του κέρδους, κ.λπ., είναι πράγματα ασύμβατα με την χριστιανική πίστη και παράδοση, όσο κι αν κάποιοι θέλουν να διαστρεβλώσουν αυτό το γεγονός ή να προτείνουν εναλλακτικές με ορθάνοιχτα τα παράθυρα προς την συσσώρευση πλούτου, και εν τέλει την εκμετάλλευση ανθρώπων.

Το «ευαγγέλιο της ευημερίας»

Το λεγόμενο «Ευαγγέλιο της Ευημερίας» (ή αλλιώς «ευαγγέλιο του πλουτισμού και της υγείας»), είναι μια διδασκαλία που έχει επικρατήσει σε κάποιους σύγχρονους προτεσταντικούς κύκλους. Σύμφωνα με αυτό, η οικονομική και γενικά η υλική ευημερία, καθώς και η σωματική υγεία, είναι το θέλημα του Θεού για τους πιστούς του! Δηλαδή, στην ουσία διδάσκει πως όποιος πιστεύει πραγματικά στο Θεό, θα λαμβάνει ως ανταλλάγματα: χρήμα, αυτοκίνητα, ακίνητα, χωράφια, καλή επαγγελματική σταδιοδρομία, υγεία κλπ. Αυτό σημαίνει πως τα αντίθετα, δηλαδή η φτώχεια, η πείνα, η ανεργία κλπ, δικαιολογούνται καθώς είναι σημάδια απιστίας!

Στην πραγματικότητα αυτές οι αρρωστημένες αντιλήψεις, δεν έχουν καμία σχέση με αυτά που πρεσβεύει πραγματικά η χριστιανική πίστη. Ο Ιησούς είπε πως «είναι ευκολώτερον να περάση μια καμήλα από την τρύπα μιας βελόνας παρά πλούσιος να μπη εις την βασιλείαν του Θεού.” (Ματθ. 19:24, ΚΔΤΚ). Όμως ο καπιταλισμός, είχε ανάγκη να δημιουργήσει ένα «όπιο», κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του, το οποίο ουσιαστικά θα εξυμνούσε την «δημιουργικότητα» και την «επιχειρηματικότητα» των κεφαλαιοκρατών, θα απενοχοποιούσε τον πλούτο και γενικά την επιδίωξη του πλουτισμού, και θα μετέτρεπε την πνευματικότητα των ανθρώπων σε «monopoly». Έτσι λοιπόν, δημιούργησε μια ειδωλολατρική πίστη σύμφωνα με την οποία, οι πιστοί εξυπακούεται πως πρέπει να κατέχουν πλούτο και να είναι υγιείς.

Τι θα απογίνουν όσοι παραμένουν φτωχοί όμως; Η «Ευημερία» έχει προβλέψει και γι’ αυτό. Οι εύποροι πιστοί, θα προσφέρουν φιλανθρωπία από τον πλούτο που τους έχει «χαρίσει ο Θεός», προς όσους έχουν ανάγκη! Το «Ευαγγέλιο της Ευημερίας», δεν επιδιώκει σε καμία περίπτωση ισότητα των ανθρώπων. Το αντίθετο. Για το «Ευαγγέλιο της Ευημερίας» οι πιστοί πρέπει να είναι πλούσιοι και οι άπιστοι, φτωχοί! Καλλιεργεί την γνώριμη στον καπιταλισμό, ατομικιστική αντίληψη. Ο πιστός, δεν πρέπει να αγωνιστεί για το δίκαιο του καταπιεσμένου. Απλώς μπορεί να ταΐσει τον φτωχό (οπότε και να τον διατηρήσει εξαρτημένο).

Αυτό είναι το «Ευαγγέλιο της Ευημερίας». Ένα «ευαγγέλιο» της ελεύθερης αγοράς που θεωρεί «ευλογία» την συσσώρευση κεφαλαίου.

«Δεν ξέρω τι νοιώθετε για το ευαγγέλιο της ευημερίας -το ευαγγέλιο της υγείας, του πλούτου και της ευημερίας, αλλά θα σας πω τι νοιώθω εγώ γι’ αυτό: μίσος!»
Τζον Πάιπερ, χριστιανός ιεροκήρυκας.

Θεός ή Μαμωνάς;

Η πίστη κάποιου, πως κάπου μάλλον υπάρχει ένας «θεός», δεν τον κάνει απαραίτητα χριστιανό. «Σὺ πιστεύεις ὅτι εἷς ἐστιν ὁ θεός; καλῶς ποιεῖς: καὶ τὰ δαιμόνια πιστεύουσιν καὶ φρίσσουσιν.» (Ιακ. 2:18). Κάποιος που θέλει να ονομάζεται χριστιανός, οφείλει να ζει και σαν χριστιανός.

Η βιτρίνα που έχει δημιουργήσει κάποιος για τον εαυτό του επίσης, δεν σημαίνει πως αυτός ο άνθρωπος ζει ως χριστιανός. Το να ζεις ως χριστιανός, δεν έχει να κάνει απλά με μερικούς κανόνες, του τύπου «μην καπνίσεις», «μην ντυθείς παράξενα», «μην παίξεις τράπουλα» (!) κλπ. Ούτε το να φορέσεις μια γραβάτα την Κυριακή το πρωί, μπορεί να αποδείξει την χριστιανική σου ιδιότητα.

Το να είσαι και να ζεις ως χριστιανός έχει να κάνει με ολόκληρη την φιλοσοφία της ζωής σου, η οποία θα πρέπει να αγγίζει με πρακτικό τρόπο τα ουσιαστικά ζητήματα.

Το πρώτο και βασικό, που πρέπει να ξεχωρίσει κάποιος που θέλει να ονομάζεται χριστιανός, είναι το ποιος είναι ο κινητήριος σκοπός της ζωής του. Ο Θεός (οπότε και ο αγώνας του ανθρώπου για το δίκαιο του καταπιεσμένου) ή ο Μαμωνάς (οπότε ο αγώνας του ανθρώπου για να εξασφαλίσει -ο ίδιος- όλο και περισσότερο χρήμα); Και παρόλο που υπάρχουν πολλοί, οι οποίοι διατηρούν την ταμπέλα του «καλού χριστιανού», όμως πάνω απ’ όλα βάζουν το συμφέρον τους, την ατομική τους ευημερία, την τσέπη τους, η ουσία της διδαχής που λένε ότι πιστεύουν είναι παντελώς ασυμβίβαστη με τον τρόπο της ζωής τους.

Μπροστά στον εκρατσισμό της ελληνικής κοινωνίας

Μέσα σε μια κοινωνία που γίνεται ολοένα και πιο ρατσιστική, ολοένα και πιο αντιδραστική, έχουμε επιλέξει συνειδητά να είμαστε η παραφωνία! Έχουμε επιλέξει την ταξική αλληλεγγύη με τους κολασμένους της γης, με όσους έχουν πουλήσει το βιός τους για να βρουν ένα καλύτερο αύριο σε μια άλλη χώρα, μακριά από τις βομβαρδισμένες (και πλούσιες σε ορυκτά) πατρίδες τους.

Θα συνεχίσουμε να λέμε, πως δεν υπάρχουν «πιο εγκληματικές» φυλές από φύση τους, θα συνεχίσουμε να λέμε πως είμαστε αδέρφια με τους εργάτες ντόπιους ή ξένους, θα συνεχίσουμε να λέμε πως όσοι δαιμονοποιούν τους ξένους και δεν αγωνίζονται ενάντια στον πραγματικό εχθρό τους, το κεφάλαιο της καταπίεσης, παίζουν το παιχνίδι αυτών που εκμεταλλεύονται Έλληνες και ξένους, ντόπιους και μετανάστες, λευκούς και μαύρους. Θα συνεχίζουμε να λέμε πως οι φασίστες ελληναράδες και οι ρατσιστές υπερπατριώτες είναι τα μαντρόσκυλα των καπιταλιστών.

Η «αρπαγή» της εκκλησίας!

Μέσα στους Διαμαρτυρόμενους Χριστιανούς, τους τελευταίους αιώνες έχει κυριαρχήσει η εσχατολογική θεωρία της «αρπαγής της εκκλησίας». Τι ακριβώς είναι η «αρπαγή της εκκλησίας»;

Σύμφωνα με την θεωρία της αρπαγής, πριν την περίοδο της «θλίψης» οι πραγματικοί χριστιανοί θα «αρπαχτούν» στον ουρανό από τον Χριστό. Με αυτόν τον τρόπο, θα αποφύγουν τα δεινά που πρόκειται να υπάρξουν στη Γη κατά τους έσχατους καιρούς. Πολλοί Διαμαρτυρόμενοι, έχουν κωδικοποιήσει την εσχατολογία τους, ως εξής:

• Η επικείμενη προσμονή της εκκλησίας είναι η αρπαγή της από τον Χριστό. Η αρπαγή θα γίνει πριν την μεγάλη θλίψη. Κατά τη διάρκειά της, όλοι οι πιστοί που θα έχουν πεθάνει, θα αναστηθούν, και έπειτα όσοι είναι ζωντανοί θα αρπαχτούν μαζί τους ταυτόχρονα, και θα συναντηθούν με τον Χριστό στον αέρα.
• Μετά την αρπαγή της εκκλησίας, στην γη θα βασιλέψει για επτά χρόνια ο Αντίχριστος.
• Όταν ο Ιησούς επιστρέψει μετά τη μεγάλη θλίψη, θα βασιλεύσει πάνω στη Γη για χίλια χρόνια (χιλιετής βασιλεία).
• Η τελική κρίση θα λάβει χώρα για εκείνους που απέρριψαν τον Χριστό.

Θα θέλαμε να επισημάνουμε πως παραδοσιακά η εσχατολογία της εκκλησίας, ουδέποτε περιλάμβανε αυτήν την θεωρία. Η θεωρία της αρπαγής, αναπτυχθηκε μόλις την περίοδο 1830-1840, από τον Τζων Νέλσον Ντάρμπυ (ο Ντάρμπυ, είναι επίσης υπεύθυνος σε μεγάλο βαθμό για τον λεγόμενο «χριστιανικό σιωνισμό»), και κέρδισε έδαφος κυρίως στις αρχές του 20ου αιώνα, ανάμεσα στους Προτεστάντες των Ηνωμένων Πολιτειών. Παρ’ όλα αυτά αρκετοί Διαμαρτυρόμενοι (Λουθηρανοί, κάποιοι Πρεσβυτεριανοί κ.λπ.), δεν αποδέχονται την εσχατολογία της αρπαγής, και πιστεύουν πως η δευτέρα παρουσία του Χριστού, θα λάβει χώρα στο τέλος της ιστορίας (όπως επίσης πιστεύουν οι Ρωμαιοκαθολικοί και οι Ορθόδοξοι).

Ένα μεγάλο ζήτημα σχετικά με την θεωρία της αρπαγής, είναι οι προεκτάσεις που μπορεί να έχει η αποδοχή της θεωρίας από έναν πιστό, στην οπτική του για τα κοινωνικά, και όχι μόνο, ζητήματα. Συνήθως, όσοι αποδέχονται την θεωρία της αρπαγής, καλλιεργούν μοιρολατρική αντίληψη για την ιστορία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να κρατούν συγκεκριμένη στάση, μπροστά στα διάφορα γεγονότα.

Η αντίληψη, πως οι πιστοί, προορίζονται να αποφύγουν τα δεινά αυτού του κόσμου, μπορεί να μετατρέψει χριστιανούς σε αναίσθητες οντότητες ως προς τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Πολλοί πιστοί της αρπαγής, βλέπουν την αδικία στον κόσμο, απλά ως άλλο ένα σημείο των καιρών. Αντί να αγωνιστούν εναντίον της, ουσιαστικά την καλωσορίζουν, καθώς πιστεύουν πως η αδικία φανερώνει ότι «ο καιρός της αρπαγής», είναι κοντά! Η αντίληψή τους, είναι περίπου η εξής: οι πιστοί θα ξεφύγουν, από όλα αυτά, και ο κόσμος βαδίζει προς την καταστροφή, οπότε δεν πρέπει να μας απασχολεί και πολύ η αδικία, η καταπίεση, η εξαθλίωση ανθρώπων, η καταστροφή της φύσης, κ.λπ.!

Η θεωρία της αρπαγής, θα πρέπει να είναι, από τις αγαπημένες των καπιταλιστών!

Η παραδοσιακή εσχατολογία αντίθετα, μπορεί να έχει πολύ πιο ριζοσπαστικές προεκτάσεις! Ο θεολόγος Θανάσης Ν. Παπαθανασίου, μιλάει γι’ αυτές:

«Για την Ορθόδοξη θεολογία, η στάση των Χριστιανών μέσα στην ιστορία δεν μπορεί να είναι παθητική αναμονή του τέλους. Η ιστορία δεν αποτελεί ένα «στημένο» παιχνίδι, αλλά μια πραγματική σύγκρουση μεταξύ των φιλό-θεων και των αντί-θεων δυνάμεων. Ακριβώς επειδή το τέρμα της (η Βασιλεία) είναι μεταϊστορικό, κι όχι ενδοϊστορικό, η ιστορία δεν αποτελεί προκαθορισμένη διαδικασία, αλλά πορεία ανοιχτή στην ελεύθερη ανθρώπινη δράση και σε απρόσμενες εκβάσεις… Ο Χριστιανός, λοιπόν, εμπνεόμενος από το όραμα της Βασιλείας, καλείται σε ιστορική δράση και σε αγώνα κατά των ποικιλόμορφων δυνάμεων του θανάτου, κατά της ανισότητας, της αδικίας, της εξαθλίωσης του ανθρώπινου προσώπου.»*

*. Θανάσης Ν. Παπαθανασίου, Κοινωνική δικαιοσύνη και Ορθόδοξη θεολογία, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2006, σελ. 36-37.